Umurtqalilar

59-rasm. Baqaning oldingi oyoq va yelka kamarining skeleti:
1-yelka suyagi, 2-yeika suyagining boshi, 3-yelka oldi suyagi, 4-tirsak suyagi, 5- bilak suyagi, 6-tirsak o ‘sim tasi, 7-bilaguzuk, 8-kaft, 9-barmoq falangalari, 10-kurak, 11-kurak usti togkayi, 12-korakoid, 13-yelka suyagining boshchasi birikadigan b o ‘g ‘im chuqurchasi, 14-prokorakoid tog‘ayi, 15-o‘mrov, 16-to‘sh suyagi, 17-to‘sh oldi suyagi, I — reduksiyaga uchragan birinchi barmoq, II — V to ‘liq rivojlangan bar­ moqlari.


Suvda ham quruqlikda yashovchilar kurak suyagining prok­ simal qismi xondral suyaklashgan, distal qismi esa tog'aydan iborat bo‘lib kurak usti tog'ayi deb ataladi. Tog‘ay prokora- koid ustida qoplagich suyakdan iborat o'mrov suyagi joylash­ gan. Korakoid usti tog‘ayi yelka kamarining ventral qismini tashkil etadi. Undan oldingi tomonga to'sh oldi suyagi, keyingi tomoniga esa to'sh suyagi o'rnashgan. To‘sh oldi va to‘sh suyaklarining uchlari tog‘aydan tashkil topgan. Qovurg‘alar bo‘lmaganidan to‘sh suyagi o‘q skeletiga qo‘shilmagan, ko'krak qafasi yo‘q, shunga ko‘ra oldingi oyoqlar kamari to‘sh ele­ mentlari bilan birgalikda muskullar orasida erkin yotadigan
yoy hosil qilgan. Bu amfibiyalar uchun xosdir.


Endi oldingi oyoqlar skeleti bilan tanishib chiqamiz. Ma’lumki, oldingi oyoqlar skeleti uch bo'lim: 1) yelka, 2) bilak va 3) oyoq kaftlaridan tashkil topgan. Oyoqlarning bunday bo‘limlarga bo'linishi quruqlikda yashovchi umurtqa­
li hayvonlar uchun xosdir.
Yelka suyagi uzunchoq naysimon. Har ikkala uchi yo'g'onlashgan bo'lib, bu uchlar epifiz, ularning oralig'i esa diafiz deb ataladi. Yelka suyagi o'zining proksimal uchidagi boshi orqali yelka kamarining biriktiruvchi chuqurchasiga kirib joylashadi. Uning distal uchida tirsak suyagi birikadigan chuqurcha bor.