Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

142

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

telofaza  II  gacha  bo‘lgan  davrni  qamrab  oladi.  Meyoz  bo‘linishi  bosqichlari  va 

hujayradagi xromasoma va DNK nabori quyidagicha bo‘ladi:  

Interfaza 

Reduksion 

(meyoz I) 

Interkinez 

Ekvatsion  

(meyoz II) 

Bir  meyoz  va 

ikkinchi  meyoz 

o’rtasidagi 

tayyorgarlik 

bosqichi  bo‘lib 

xuddi  mitozdagi 

holat kechadi. 

Profaza I  

(2n 4c) 

Meyozning 

birinchi 

bo’linishi  va  ikkinchi 

bo’linishi 

orasidagi 

holat. 

Bunda 

DNK 

reduplikatsiyalanmaydi 

 

Profaza II (n 2c) 

Metafaza I  

(2n 4c) 

Metafaza II (n 2c) 

Anafaza I  

(n 4c) 

Anafaza II (2n 2c) 

Telofaza I  

(n 2c) 

Telofaza II (n c) 

Meyozning  biologik  ahamiyati  —  Meyoz  jarayonida  1  ta  diploid  to‘plamli 

hujayradan 4 ta gaploid hujayralar hosil bo‘ladi. Meyoz jarayonida hujayralar bir-biridan 

va boshlang‘ich ona hujayradan genetik jihatdan farq qiladi. 

Yuqoridagi ma`lumotlarga asoslanib shu mavzuga asoslangan biologik masalalarni 

ishlashga kirishamiz:  

  

1-  masala.  Uy  tovug‘ining  somatik  hujayrasida  80  ta  xromasoma  bo‘lsa,  uning 

hujayrasida  interfazaning  G

2

  davridagi  hujayra  yadrosida  nechta  xromatid  (DNK) 

bo‘ladi?  

Yechish:  Uy  tovug‘ining  somatik  hujayrasida  diploid  to‘plam  2n  =  80;  gaploid 

to‘plam  n=40.  Ma`lumki,  tana  hujayralari  mitoz  usulda  bo‘lingani  sababli  hujayra 

siklining  interfaza  bosqichi  G

2

  davrida  xromasoma  va  DNK  nabori  →  2n  4c  bo‘ladi. 

Shundan kelib chiqib, G

2

 da 2n=80 va 4c = (80 x 2) 160 ga teng bo‘ladi. Demak, javob: 

DNK soni 160 ta. 

  

2  –  masala.  Xrizantema  o‘simligi  meyoz  siklining  anafaza  II  bosqichida 

xromasoma soni 36 ta bo‘lsa, anafaza I dagi xromasomalar sonini aniqlang. 

Yechish:  Meyoz  sikli  anafaza  II  bosqichida  xromasoma  nabori  (2n  2c)  holatda  bo‘lib, 

2n=36 va 2c=36 bo‘ladi. Meyozning anafaza I bosqichida esa xromasoma nabori (n 4c) 

holatida  bo‘ladi.  Bundan  n=  (36  :  2)  18  ekanligi  oson  kelib  chiqadi.  Javob:  18  ta 

xromasoma. 

  

3  –  masala.  Turpning  somatik  hujayrasida  16  ta  autosoma  bo‘lib,  bo‘linayotgan 

hujayraning anafaza bosqichida xromatidalar (DNK) sonini aniqlang.  

Yechish: Turpda somatik 16 ta autosoma bo‘lsa, har doim 2 ta jinsiy (XY yoki XX) 

xromasoma bo‘ladi va 2n=18 bo‘ladi. Mitoz sikli anafaza bosqichida xromasoma nabori 

4n 4c bo‘lib, undagi xromatidalar (DNK) soni 4c= (18 x 2) 36 ga teng bo‘ladi. Demak, 

36 ta DNK 

---