Учебное пособие по предмету «Музыкальная культура Узбекистана» принадлежит перу Заслуженного

operetta
janri shakllanishi, hozirgi ahvoli, bo‘lajak 
yo‘nalishlari. 
Mavjud ijobiy o‘zgarishlar va milliy mavzularning musiqiy-sahnaviy 
talqinlarini yanada teranlashtirish – o‘zbek musiqali teatri kelajagini XXI asrda 
ham mustaqil, 
o‘zigagina xos
yo‘nalishlarda ravnaq topishiga kafolat bo‘la 
oladi. 
Tayanch so‘zlar: 
Musiqali teatr, opera, operetta, balet, sahnaviy janrlar, musiqali drama, 
komediya, talqin, ijro, “Momo yer”, “Maysaraning ishi”. 
Nazorat savollari: 
1.
“Kolizey” teatrida sahnalashtirilgan “Farhod va Shirin” spektakli qaysi 

---

29 
janrga mansub? 
2.
Mazkur teatrdagi “Layli va Majnun” (1922) asari qaysi janrga taalluqli 
va uning o‘ziga xosligini ochib bering. 
3.
Toshkent rus opera teatri (1924-1928-y.y.) gastrol safarlarda bo‘lgan 
bo‘lgan mashhur xonandalar kimlar? 
4.
Ilk o‘zbek musiqali dramalari va operalarini yaratgan bastakorlar va 
kompozitorlar kimlar? 
5.
Mazkur asarlar mualliflarining O‘zbekiston musiqa madaniyatidagi 
tutgan o‘rnini belgilab bering 
6.
Ilk o‘zbek baleti muallifi va uning janr taraqqiyotidagi o‘rnini ochib 
bering. 
7.
“Bo‘ron” operasi mualliflari va asarning asosiy omillari nimada? 
8.
“Layli va Majnun” operasida maqomlarning o‘rni
Adabiyotlar: 
1.
Ян Пеккер. Узбекская опера. M., 1984. 
2.
История музыки Средней Азии и Казахстана. M., 1994. 
3.
Говорят музыканты Узбекистана: двадцать лет спустя // 
Музыкальная академия. 2004. №1. 
4.
A.Jabborov. Musiqiy drama va komediya janrlari O‘zbekiston 
kompozitorlarining ijodiyotida. T., 2000. 
O‘ZBEK SIMFONIZMI 
Ma’lumki, s
imfonizm
tushunchasi – muayyan musiqiy-ijodiy tamoyil 
sifatida, tom ma’nodagi (deylik Vena klassik kompozitorlari – Gaydn, Mostart 
ijodining so‘nggi pallasi va Betxovenning butkul ijodiga mansub) simfonik 
musiqa namunalaridan qariyb bir asr keyin, akademik B.V.Asafyev
11
tomonidan joriy etilgan. Sababi, biror kompozitor yoinki muayyan 
11
Qarang: Игорь Глебов. Пути в будущее // Мелос. Вьш.2. Спб., 1918. 

---

30 
kompozitorlik maktabiga aloqador o‘nlab(!) mualliflarning yuzlab(!) asarlari 
simfonik janrlarda bo‘lishi mumkin, ammo asl s
imfonik tafakkur
bularga nasib 
etmasligi ham ma’lum. Shu bois, o‘zbek kuylarini simfonik orkestrga 
moslashtirish XIX asr oxirida boshlanib (N.S.Klenovskiy qayta ishlagan 
“Qaraybersam, ko‘rinmaydi” xalq qo‘shig‘i), XX 
asrning 20-40-yillari (V.Uspenskiy, V.Zolotaryov, 
S.Vasilenko, A.Kozlovskiy va b.) avj pallasiga 
ko‘tarilsa, va hatto i l k sonatali-simfonik turkumlar 
(A.Kozlovskiy – “Lola”, G.Mushel – 1-simfoniya, 
R.Glier – “Farg‘ona bayrami”) yaratilsa-da, 
simfonizmga molik dastlabki tajriba 1954-yili 
Ikrom Akbarovning “Shoir xotirasiga” nomli 
simfonik poemasida namoyon bo‘ldi. 
Bu partiturada muallifning tom ma’nodagi 
simfonizmga xos bosh va yordamchi partiyalari, ularni Hamza (“Yasha, 
Sho‘ro”) va 
zikr
kuylari bilan intonatsion to‘qnashuvlari va bunga asoslangan 
jadal 
rivojlov
diqqatga sazovordir. 
Ikrom Akbarovning mazkur asarida o‘zbek 
qo‘shiqona
simfonizmi 
shakllana boshlagan bo‘lsa, keyingi “Epik poema”si (1962)da – keng ko‘lamli, 
o‘z nomiga mansub 
dostonnamo
, aniqrog‘i – asl 
o‘zbekona
epik
simfonizm 
yuzaga keldi va bu ikki yo‘nalish bo‘lajak milliy simfonizm tamoyillarini ko‘p 
jihatlarini belgilab berdi. 
Muhimi shundaki, I.Akbarovning o‘zi mazkur tamoyillarning