U. G‘afUrov, Q. SharIpov

29-MavZU
KorXoNaDa MEhNaT rESUrSLarI
MEhNaT rESUrSLarI
Tadbirkorlik  faoliyatini  tashkil  etishda  eng  muhim  iqtisodiy  resurslar-
dan  biri  –  mehnat  resurslari  hisoblanadi. 
Mehnat resurslari
  –  aholining  mehnat  qilish  uchun  zarur  bo‘lgan 
jismoniy  va  aqliy  qobiliyatga  ega  bo‘lgan  qismi.
O‘zbekistonda  mehnat  resurslari  tarkibiga  16  yoshdan  55  yoshgacha 
bo‘lgan  ayollar  hamda  60  yoshgacha  bo‘lgan  erkaklar  kiradi.
MEhNaT SharTNoMaSI
Agar  siz  tadbirkorlik  faoliyati  asosida  ishchilarni  ishga  yollamoqchi  
bo‘lsangiz, buni qonuniy asosda tashkil etishingiz lozim. Mamlakatimizda 
korxona va ishchilar o‘rtasidagi munosabat mehnat shartnomasi yordamida 
shakllanadi. 
Mehnat shartnomasi 
–  korxona  va  ishchilar  o‘rtasidagi  ishga 
yollash  bo‘yicha  munosabatni  namoyon  etuvchi  va  tartibga  soluvchi 
huquqiy  hujjat.
Mehnat  shartnomasida  quyidagi  muhim  masalalar  belgilab  beriladi: 
–  ish  haqi  stavkasi; 
–  me’yordan  ortiqcha  bajarilgan  ishlar  uchun  stavka; 
–  dam  olish  kunlari  va  tanaffuslar; 
–  pensiya  fondlari  va  sog‘liqni  saqlashga  ajratmalar; 
–  narxlarning  o‘zgarishini  hisobga  olgan  holda  ish  haqi  va  boshqa 
to‘lovlar  miqdorini  tartibga  solish;
–  mehnat  sharoiti  va  boshqa  masalalar.
Shuningdek,  mehnat  shartnomasida  zarur  tashkiliy  masalalar  ham 
ko‘rsatib  o‘tiladi.  Odatda,  mehnat  shartnomasi  bir  necha  yilga  tuziladi.

---

134
ISh haQI 
Tadbirkorlik  faoliyatida  ishchilarni  rag‘batlantirishning  eng  asosiy 
shakli  ish  haqi  hisoblanadi.  Ish  haqining  to‘g‘ri  va  adolatli  belgilanishi 
pirovardida  tadbirkorlik  faoliyati  natijalariga  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatadi.
Ish haqi 
–  tadbirkorlik  faoliyatida  yaratilgan  mahsulotdan  ishchi 
va  xizmatchilar  mehnatining  miqdori,  sifati  va  unumdorligiga  qarab 
to‘lanadigan  ulushining  puldagi  ifodasi.
Ishchi va xizmatchilarning ish haqi ularning yetarli darajadagi turmush 
sharoitini  ta’minlashi  lozim.  Bu  o‘rinda  nominal  va  real  ish  haqi  tushun-
chalarini  bilish  zarur.