|
Mehnat bozori - ushbu bozor turistik faoliyatni rivojlantirish uchun zarur bo‘lgan intelekt va ishchi kuchi jalb qilinuvchi soha hisoblanadi.
Moliyaviy bozor - ushbu bozor davlat - kredit siyosati tomonidan boshqariluvchi bo‘lib, shaxsiy jamg‘armaga ta’sir o‘tkazadi, yig‘ilgan mablag‘larni iste’mol va investitsiyaga bo‘linishini belgilaydi.
Investitsiyalar bozori - bu korxonalar tomonidan “Uzoq muddatli moddiy foyda” (asosan uy-joy qurilish) hisoblanuvchi narsalar uchun sotib olinuvchi narsadir. Investitsiyalar bozori kreditlar bo‘yicha qilinadigan talab va foiz stavkalariga bog‘liq xolda rivojlanadi. Ishlab chiqarish uchun investitsiya ajratish ish bandligiga sabab bo‘lib, yangi asbob-uskunalarni ishlatish va yangi ish o‘rinlarini yaratib beradi.
Ma’lumki bozor - bu mexanizm bo‘lib, turli mahsulot turlari va xizmatlar uchun tug‘ilajak talab va takliflarni muvofiqlashtirib turadi. Unda katta hajmdagi bir-biri bilan bog‘liq bo‘lmagan aniq bir mahsulot -ya’ni, turistik mahsulotni sotib olishga xohishi va imkoniyati bo‘lgan haridorlar harakat qilishadi. Bu erda tovarni sotuvchi hamda bozor harakatlanishi sharoitini o‘zgartiruvchi haridorlar, dallollar shuningdek aniq va faol raqobatchilarni aniqlab olish mumkin.
Turizm bozorida tavsiflanishi bo‘yicha quyidagilarni hisobga olish mumkin:
sotish va sotib olishning asosiy manbai xizmat hisoblanadi;
haridor va sotuvchidan tashqari turistik bozor mexanizmiga sezilarli darajada dallollik (vositachilik) bo‘g‘inlari kiradi;
turistik xizmatga bo‘lgan talablar bir necha xil xususiyatlarga ega;
moddiy imkoniyatli ishtirokchilarning turli - tuman qatnovi, yoshlari, maqsad va sabablar;
egiluvchanligi;
alohida harakterli va differensiyalanganlikning yuqori darajasi;
turistik takliflardan vaqt va masofa bo‘yicha uzoqligi;
turistik takliflar bir qancha xususiyatlari bilan tavsiflanadi, ya’ni uch tomonlama tavsifga (tabiiy resurslar, yaratilgan resurslar, turistik xizmatga) ega;
turizm sohasining yuqori darajadagi fond sig‘imi;
egiluvchanlik darajasining pastligi;
jamlanganlik.
Turistik bozorda har bir alohida mahsulot yoki xizmat alohida komponentlardan (masalan, tashuvchilar xizmati,turar-joy, ovqatlanish va h.k.) iborat. Bundan tashqari turistik mahsulotdagi komponentlar ham, turistik mahsulotning o‘zi ham almashishi mumkin. Masalan, turistik paketga turli toifadagi mehmonxonalarni kiritish mumkin yoki xuddi shunday turga transport vositalarining almashtirilgan xoldagi variantlarini taklif qilish mumkin.(samolyot, po’ezd yoki avtobus). O‘zaro almashuvlarning bunday xususiyati substitutsiya deyiladi. Ko‘p holatlarda yuzaga keluvchi substitutsiya turistik bozorda: transport, ovqatlanish, turli jalb qiluvchi madaniy tadbirlarda qo‘llaniladi. Turistik xizmatda substititsiyaning ahamiyat kasb etishi turistik korxona imkoniyatiga bog‘liq bo‘ladi.
Turistik bozorning muhim xususiyatlaridan yana biri uning komplementarligidir (jamlanmadorlik)-bu xususiyat turistik mahsulot va xizmatning bir-birini to‘ldira olishidir. Bu xususiyat bo‘yicha, iste’molchi tomonidan sotib olinuvchi tovar ko‘pincha butun bir boshqa tovar va xizmatlar sotib olishiga olib keladi. Masalan, transport xizmati avtomatik ravishda boshqa turdagi xizmatlar (ovqatlanish, ko‘ngil ochar dasturlar) sotib olinishiga sabab bo‘ladi Bu esa o‘z navbatida turistik tovar va xizmatlarni kengaytirish uchun harajatga olib keladi, shuningdek turli xildagi turistik mahsulot ishlab chiqaruvchilar o‘rtasida daromadning taqsimlanshiga olib keladi.
Turistik bozorning holatiga qarab uning turli shakllari yuzaga keladi va turistik bozor shakllanib bo‘lgan bo‘ladi, ya’ni ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar chegarasi belgilangan bo‘ladi. Bunday bozor egallab olingan yoki tayyor bo‘lgan deb ataladi. SHunga qaramay bunday hollarda iste’molchilarda ta’tillarini maroqli o‘tkazish usullarini tanlash imkoniyati bo‘ladi, uning uchun turoperator iste’molchilarni jalb qilish yoki raqobatda engish uchun harakat qilishi kerak.
Boshqa bir hollarda bozorni tuzishga (yaratishga) to‘g‘ri keladi, ya’ni turistik mahsulot uchun talab doirasini shakllantirish lozim bo‘ladi. Talabgor haridorlar yangi joylarning borligidan, ularning yaxshi tomonlari, afzalliklari va servis holatidan xabardor bo‘lishlari kerak. Ular ushbu turni yoki kruizdan ma’naviy ozuqa olishlari, o‘z talab-istaklarini qoniqtira olishlariga ishonch hosil qilishlari lozim. Turizm bozori turli xillardan iboratdir. Ushbu tarmoqda bozor masshtabiga ko‘ra bir muncha kichiklari ham mavjuddir. SHu sababli turistik bozorning turli tasnif (klassifikatsiya) usullari bor.
BTT (Butunjahon turizm tashkiloti) tavsiyalariga muvofiq sayohat qilish maqsadiga bog‘liq bo‘lgan bir qancha turistik yo‘nalishlar belgilanadi: rekreatsion, ishchi (xizmat turi) ilmiy, madaniy o‘rganuvchi, davolanuvchi, diniy-etnik turizmlar.
Turistik mahsulot iste’molchilarining sanoqbay tavsifiga ko‘ra uch xil turdagi turizm bozorlari ajratiladi: ommaviy, mashhur va individual.
Do'stlaringiz bilan baham: |
