Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Turli kimyoviy kislota va ammiakdan eritmalar tayyorlash 3-
jadval 
Kimyoviy 
modda 
Mole 
kula 
og‘irli
gi 
1n 
(ml) 
0,5n 
(ml) 
0,2n 
(ml) 
0,1 n 
(ml) 
0,05n 
(ml) 
0,02n 
(ml) 
0,01n 
(ml) 
H
2
SO
4 
98,08 
28
ML
14
ML
5,6
ML
2,8
ML
1,4
ML
10,56 
ML
0,28
ML
HCI 
36,46 
82
ML
41
ML
6.4
ML
8,2
ML
4,1
ML
1,64 
ML
0,82
ML
HNO
3 
63,02 
67
ML
33,5
ML
13,4
ML
6,7
ML
3,4
ML
1,34
ML
0,67
ML
H
2
C
2
O
4
·
2H
2
O 
126,0
7 
- 
- 
- 
6,30g 
3,15g 1,26g 0,63g 

---

54 
 
1-rasm Eritma muhitini aniqlash
 
Tuproq tarkibidagi erigan moddalar tarkibi va ularni tuproq qattiq 
fazasiga ta’siri tuproq eritmasidagi vodorod va gidroksil ionlari 
konsentratsiyalarining nisbati turlicha bo‘lishiga qarab, 
pH = 7 bo‘lsa, neytral; 
pH > 7 dan katta bo‘lsa, ishqoriy; 
pH < 7 dan kichik bo‘lsa, kislotalik bo‘ladi. 
A) 1 – 3 gacha kuchli kislotalik; 
KMnO
4
158,0
3 
- 
- 
- 
3,16g 
1,58g 0,63g 0,32g 
NaOH 
40,
00 
40,
00 
g 
20,
00 g 
8,00 g 4,00 g 2,00 g 
0,80 
g 
0,40 g 
KOH 
56,11 
56,
11
G
28,0
6g 
11,20
g 
5,60g 
2,80g 1,12g 0,56g 
Ba(OH)
2
·2H
2
O 
315,5
0 
157
,75
g 
78,8
8g 
31,54
g 
15,77
g 
7,88g 3,15g 
1,70g 
AgNO
3 
169,8
9 
- 
- 
- 
17,00
g 
8,50g 3,40g 3,92g 
FeSO
4
(NH
4 
)
2
·
6H
2
O 
392,1
6 
- 
- 
78,40
g 
39,40 19,60g 7,84g 0,49g 
K
2
Cr
2
O
7 
294,2
2 
- 
- 
9,81g 4,90g 
2,45g 0,98g 

---

55 
B) 4 – 7 gacha kuchsiz kislotalik; 
C) 4 – 10 kuchsiz ishqoriy; 
D) 11 –14 kuchli ishqoriy; 
Vodorod 
ionlari 
kosentratsiyasi 
bilan 
gidroksil 
ionlarining 
konsentratsiyasi bir xil va ularning birinchi qiymati 10
7
g ion-l ga teng 
bo‘lgan eritmalar neytral eritmalardir. Agar bufer eritma kislota miqdori 
ko‘p bo‘lmagan aralashmaga quyilsa, ushbu eritma muhiti - pH, ushbu 
bufer eritmaning muhitiga teng bo‘ladi. Ko‘p hollarda analitik reaksiyalar 
eritmaning pH i ma’lum kattalikka ega bo‘lganda ro‘y bergani uchun 
vodorod ionlari konsentratsiyasini tegishli miqdorda ushlab turish muhim.
Etalon eritmalar
deb suyuqlik tarkibidagi bir element yoki uning 
birikmasi miqdori aniq o‘lchangan eritmalarga aytiladi. 
Bunday 
eritmalar 
kolorimetrlash 
yoki 
alangali 
fotometrdan 
foydalanishda qo‘llaniladi. 
Ishchi etalon eritmalarning konsentratsiyasi, odatda, 1 
ml
da 0,01 – 
0,001 
mg 
modda bo‘ladi. Bunday eritmalarni tayyorlash uchun juda kam 
miqdordagi moddani oddiy analitik tarozida tortib olish juda mushkul. 
Bunday hollarda, odatda, ko‘proq modda tortib olinadi va so‘ngra uni 
kerakli konsentratsiyagacha suyultirib olinadi. Bunday yo‘l bilan etalon 
eritmalarning ikki turi hosil qilinadi: 
1)
zaxira yoki boshlang‘ich, 
1 mlda 1 – 0,1mg miqdordagi 
aniqlanayotgan eritma mavjud bo‘lgan yuqori konsentratsiyali; 
2)
suyultirilgan yoki ishchi,
1 mlda 0,01 – 0,001mg miqdordagi 
aniqlanayotgan eritma mavjud bo‘lgan eritma; 
Zaxira yoki boshlang‘ich eritmalarni uzoq vaqt davomida saqlash 
mumkin. Agar ular mikroorganizmlar ta’sirida o‘zgarishi mumkin bo‘lsa, 
masalan, NO
3
yoki NO
2 
, ularga bir–ikki tomchi toluol tomizib qo‘yish 
mumkin. Ishchi eritmalar esa faqatgina analiz bajariladigan vaqtda 
bevosita boshlang‘ich eritmalarni suyultirish orqali hosil qilinadi. Yuqorida 
aytilganidek, amaliyotda zaxiradagi eritmaning 1 
ml 
da 0,1 mg 
aniqlanuvchi modda mavjud bo‘ladi. Zaxira etalon eritmasini tayyorlash 
uchun, birinchi navbatda kerak bo‘ladigan modda og‘irligi miqdorini 
hisoblab topish zarur. Misol tariqasida bir necha reaktivning zaxira etalon 
eritmalari tayyorlanishini ko‘rsatib beramiz. 
Titrlash – 
ma’lum hajmdagi tekshirilayotgan kolbadagi eritmaning 
byuretkadan tushayotgan eritma bilan to‘liq reaksiyaga kirishguncha 
tomchilatib quyib turilishidir. Reaksiyaning tugallanganligi kolbadagi 
eritmaning o‘zgarishidan ko‘rinadi.

---

56