Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

fondi,  Fridrix Zbert (SDPG) fondi,  Fridrix Nauman (SVDP) fondi,  Gans 

Zaydel  (XSS)  fondi,  «Rsshanbogay»  («Kamalak»,  «Yashillar») 

birlashgan fondlari kiradi. Aholi umumta’lim darajasini oshirishda  1000 

dan ortiq kurslar tashkil etgan sirtqi xususiy institutlar ham o‘z hissasini 

qo‘shib  kelmoqda.  1989-yilda bu  kurslarda  qariyb  140000  kishi  ta’lim 

oldi,  shulardan  40000  kishi  yangi  federal  viloyatdandir.  Bu  yerda 

g‘arbdagiga  o‘xshab  malaka  oshirish  bo‘yicha  ko‘pqirrali  muassasalar 

tashkil etilishi ko‘zda tutilgan.

Germaniya  Federativ  Respublikasida  tadqiqot  ishlari  3  turdagi 

yo‘nalishda  olib  boriladi:  oliy  o‘quv  yurtlarida,  davlat  va  xususiy 

institutlarda, ilmiy-tekshirish boiinmalarida.

Oliy  o‘quv yurtlarida tadqiqot bilan shug‘ullanish ulaming qadimiy 

an’analaridir.  0 ‘tgan  asr  boshlarida  Vilgelm  fon  Gumboldt  pruss 

universitetlarini  isloh qildi, o‘shandan beri «tadqiqot va o ‘qitish birligi» 

ulaming  hayotiy  prinsiplari  boiib  qoldi.  Hozirgi  kunda  ham  shunday 

oliy  o‘quv  yurtlari  uchraydiki,  ularda  olimlar  mustaqil yoki  bir  guruh 

holda tadqiqot ishlari bilan shug‘ullanadilar. Ammo yuqori chiqim bilan 

bogiiq  tadqiqotlar,  eng  avvalo,  tabiiy  fanlar  bo‘yicha  o‘tkaziladigan 

tadqiqotlami  yirik  jamoalarda  qimmatbaho  texnikani  ishlatish  orqali 

amalga  oshirish  mumkin.  Ular  juda  katta  mablag‘  sarflashni  talab 

etadiki, ba’zan bu summa milliardlami tashkil etadi.

Oliy  o‘quv yurtlari tadqiqotlaming asosiy yo‘nalishi — fundamental 

amaliy tadqiqot boiib, ularga boshqa ilmiy-tekshirish institutlari, sanoat 

laboratoriyalari yaqindan yordam beradi. Bu ulaming nazariy bilimlarini 

amalda  tadbiq  qilish  imkoniyatini  beradi.  Dyusseldorf,  Rettingon, 

Xaydelburg,  Mayns  va  Myunxendagi  oliy  o‘quv  yurtlari  va  Fanlar 

Akademiyasi  mustahkam  aloqa  o‘matganlar.  Ular  o‘zaro  ilmiy 

axborotlar  bilan  almashib  turadilar,  ijtimoiy  fanlar,  masalan, 

ensiklopediya  nashr  etish  kabi  uzoq  muddatli  loyihalami  qoilab- 

quwatlaydilar.  Oliy  o‘quv  yurtidagi  tadqiqotlami  Nemis  Tadqiqotlari 

Jamiyatining yordamisiz tasawur qilish mumkin emas.

Yuqoridagi  maiumotlardan  maium  boidiki,  Germaniya  taiimi 

o‘ziga  xos  yo‘nalishga,  juda  murakkab  tizimga  ega.  Germaniya 

davlatida,  taraqqiy  etgan  davlatlar  qatoridan  o‘rin  olishda  o‘zini  oqlab 

kelayotgan taiim  tizimi mavjud.