Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

amirlarining  tarixi»  va  «NavodiruI  vaqoe»  («Nodir  voqea!ar»)

asarlarida Sharq xalqlarining ma’naviyat va ma’rifat haqidagi  taiimot- 

larini yangi g‘oyalar bilan boyitdi.

Barkamol  insonni  tarbiyalash va  bilim  bertsh  Lrarelfftaii 

Donlshning «Navodirid-vaqoe» asarida asoslab berilgan  Bu  asrr d.: cfe-

478

---

onalaming  huquqlari  va  ulami  o‘z  bolalarini  nazorat  qilish  masalalari, 

borliqdagi narsa va hodisalaming mohiyati, koinot tarixi, foniy va boqiy 

dunyoni  tushunish,  sevgi  va  muhabbat,  ruh  va  jismning  mohiyati 

to‘g‘risidagi o‘z g‘oyalarini ilgari surgan edi.

«Novodirul-vaqoe»da  yoshlar  uchun  dunyoviy  bilimlar  zarurligi 

ta’kidlanadi.  «Donolarning  haxtsiz  va  nodonlarning  baxtli  bo ‘lishiga 

sabab» sarlavhali bobda quyidagilami qiymiz: «Fan bo ‘Imasa,  moddiy 

dunyoni farovon  qilib  bo‘lmaydL..  Fan  baland ruh  va  idrok tufayligina 

ko ‘payadi.  Kishi  kash-hunarga  ega  ho ‘lsa-yu,  boyligi  ho‘lmasa,  u 

baribir 

aqldan ozgan hisohlanadi.

Olimlarga  haxtsiz  boHganliklari  uchun  yorug‘ y o ‘l y o ‘q.  Chunki, 

yorug‘  va  soyani  qilich  bilan  ajratib  bo‘lmaydi.  Kimda-kim  o ‘z  maq- 

sadiga yetish uchun jasorat bilan intilsa,  albatta unga etadi,  zotan,  ko‘p  

taqillatilgan eshik ochilmay qolmaydi».1

Ahmad Donish «Navodirul vaqoe» asarida inson baxti va ma’naviy- 

axloqiy kamolotining asosi mehnatda ekanligini ta’kid!ab, hech kimning 

rizqi osmondan tushmaydi, uni melinat qilmay topa olmaydi, deydi.

Ahmad  Donish  mayxo4rlik,  maishiy  buzuqchilik,  hasadgo4ylik, 

ko‘rolmaslik,  ittifoqsizlik,  takabburlik  kabi  buzuq,  yaramas  ishlar, 

ma’naviy  axloqsizliklar  na  musulmonga,  na  nasroniyga,  xullas,  hech 

kimga yarashmaydi, deb uqtiradi.

Ahmad Donish o4zining  taiim-tarbiyaga doir fikrlarini «Navodirul 

vaqoe»  asarining  «Inson  aloqalari va  ularning tabiati haqida»,  «Nikoh 

odoblarining bayoni»,  «Uylanishning shartlari hamda va majoziy ishla- 

rining  bayoni»,  «Farzandlarga  vasiyat,  kasb  va  hunarining foydalari 

haqida»  boblarida  bayon  qiladi.  Bu  boblarda  muallif insonning  xulq- 

atvori,  mehnatga  boigan  munosabati  to4g4risida  qimmatli  fikr-mulo- 

hazalar bayon etadi.

«Navodirul vaqoe»d& aytilishicha, agar dunyoda Odamota davridan 

bugungacha  biror  kishi  mashaqqatsiz  rohat,  mehnatsiz  ne’mat  ko4rgan 

bo4lsa  edi,  dunyo  tarixida,  biror  yerda,  biror  kishi  tomonidan,uning 

belgisi yozilar edi. Kitoblarda uni hikoya qilardilar. Aksincha, kitoblarda 

rohat  ko4raman  deganlaming,  davlatiga  mag4mr  bo4lganlaming  oxiri 

qanday  xarob  bo4lib,  azob tortganliklarini  yozganlar.  Nammd,  Fir’avn- 

laming  halok  boiganlari,  Qorinu  Shaddotning  yer  yutib,  ilgarigi  va 

keyingi  jahon  xalqlarining  la’natlariga  qolganlari  butun  dunyoga 

mashhurdir.2