Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

Termiziyning shoh asari nima deb  ataladi?

a)  «Al-Jome’ as-Sahih»;

b) «Ash-shamoyil an-nabaviya»;

c)  «Kitob Ilal»;

d) «Kitob at-tarix»;

e)  «Sunani Termiziy».

14.  Muhammad  Muso  al-Xorazmiyning  nomini  tarixda  qaysi 

asari abadiy  qoldirgan?

a)  «Hisob al Hind» («Hind hisob»);

b) «Kitob at-Tarix» (« Tarix kitobi»);

c)  «A1-Jabr Val-Muqo bala» («Tenglamalar va qarshilantirish»);

d) «Usturlob qurish haqida»;

e)  «Astronomikjadvallar».

15.  G‘arbu  Sharqda  Ahmad  aI-Farg‘oniy  qanday  unvonga 

sazovor boigan va shuhrat topgan?

317

---

a)  «Hosib»;

b) «Munajjim ar-Rais»;

c)  «Alfraganus»;

d) «Shayxul - islom»;

e)  a, b, c .

16.  Ahmad a!-Farg‘oniyning fundamentai asarlari qaysilar?

a)  «Kitob  fi  usul  ilm  an-nujum»  («Astronomiya  ilmining  usullari 

haqidagi kitob»);

b) «Al-Farg6oniy  jadvallari,  «0y  Yeming  ustida  va  ostida 

blganida vaqtni  aniqlash risolasi»;

c)  «Usturlob bilan amal qilish haqidagi kitob»;

d) «Yetti iqlim hisobi», «Usturlob yasash haqidagi kitob»;

e)  a, b, c, d.

17.  Qaysi  mutafakkir  o6zining  yoshligini  eslab  shunday  deb 

yozgan  edi:  «Men  bolalik chog(imdanoq  o4z yoshim  va  sharoitimga 

qarab, imkoni boricha kproq bilim olishga chanqoq edim».

a) Forobiy;

b) Ibn Sino;

c)  Bemniy;

d) A1 - Farg‘oniy;

e)  Imom al-Buxoriy.

18.  «Odamzod nasli aslida yer yuzidagi  barcha jonlilar orasida 

eng  ulug(idir9  ammo  bu  ulug‘lik  bilim  bilangina  toiiqlik, 

mukammmaliik  kasb  etadi»9  degan  fikr  qaysi  mutafakkirning

asarida bayon etilgan?

a)  Forobiyning «Fozil odamlar» asarida;

b) Ibn Sinoning «Hayy ibn Yaqzon» asarida»;

c)  Yoqut al-Hammoviyning «Mo6min al-udabo»;

d) Abu Rayhon Bemniyning «Mineralogiya» asarida;

e)  Yusuf Xos Hojibning «Qutadg6u bilig» asarida.

19.  «Devonu lug‘atit turk» asarining muallifi kim?

a)  Forobiy;

b) Bemniy;

c)  Ibn Sino;

d) Mahmud Qoshg6ariy;

318

---

e)  Yusuf Xos Hojib.

20. 

«Bir  ilmli  kishi,  mingta  ilmsizga  tengdir,  tenglovchi 

(Tangri)  ilm  nasib etgan  kishiga  oichab  beradi,  mana  boqib,  sinab 

ko‘rgin, 

ilmdan 

ziyoda 

nima 

bor...» 

degan 

fikr 

qaysi 

mutafakkirning asarida bayon etilgan?

a)  Ahmad Yugnakiy «Hibatul - Haqoyiq» asarida;

b) Mahmud Qoshg‘ariy «Devonu lug‘otit turk» asarida;

c)  Yusuf Xos Hojib «Qutadg‘u bilig» asarida;

d) Beruniy «Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar» asarida;

e)  Az-Zamaxshariy «A1-Mufassal»da.

INTELLEKTUAL TRENING

1. 

Islom  ta’limotida  ta’lim-tarbiya masalalarini tushuntirib 

beringw

•Ne

t/r

Islom  ta’limotida  ma’naviy ma’rifiy va 

ta’lim-tarbiya masalalari

Tushuncha

1

2

3

•

2. 

Tasaw uf  tariqatlarida  ma’naviy-ma’rifiy  masalalarning 

asoslanishini tushuntirib bering.

t/r

Tasawuftariqatlarida ma’naviy- 

ma’rifiy masalalar

Tushuncha

1

2

3

319

---

3. 

Muhammad  al-Xorazmiy  rahbarligida  Bog‘dodda  faoiiyat 

ko4rsatgan  «Bayt  ul-hikma»  («Donishmandlar  uyi»)  olimlarining 

jahon  ilm-fani 

rivojlanishiga  qo4shgan  hissalarini 

tushuntirib 

bering.

Jfc

t/r

«Bayt ul-Hikma» olimlariningjahon 

ilm-fani taraqqiyotiga qo‘shgan hissalari

Tushuncha

1

2

3

4. 

Abu  Rayhon  Beruniy 

rahbarligida  Gurganchda  faoliyat 

ko4rsatgan «Dorul hikma va maorif» («Majlisi ulamo») olimlari ilm- 

fanning  qaysi  sohalarida  tadqiqot  va  ilmiy  izlanishlar  olib 

borishganligini  tushuntirib bering.

Jfe

t/r

«Dorul hikma va maorif» olimlarining 

ilmiy tadqiqot ishlari

Tushuncha

1

2

3

5. 

Sharqda  ilk Uyg4onish davrida  (IX-XIIasrlarda)  Movaroun- 

nahr  mutafakkirlarining  ta9lim-tarbiya  haqidagi  qarashlariga  xos 

xususiyatlarni tushuntirib bering.

.Ne

t/r

Movarounnahr mutafakkirlarining 

t.t.h.q.x. xususiyatlari

Tushuncha

1

2

3

320

---

6. 

Movarounnahr 

nmtafakkirlari  asarlarida  o‘ziga  xos 

pedagogik texnologiya elementlarini tnshuntirib bering.

Jfe

t/r

Movarounnahr  mutafakkirlari 

asarlarida 

pedagogik texnologiya elementlari

Tushuncha

1

2

3

321

---

IVbob.  0 ‘RTA O SltO D A  XIV-XVIASRLARDA TA’LIM- 

TARBIYA VA PEDAGOGIK FIKRLAR T ARAQQIY OTI

4.1. AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDAILM-FAN VA 

TA’LIM-TARBIYA TAKOMILI

XIV  asr  oxiri  va  XV  asr  0 ‘rta  Osiyo  xalqlari  ijtimoiy  iqtisodiy- 

siyosiy,  madaniy-ma’naviy  va  ma’rifiy  hayotidagi  tub  burilish,  gullab- 

yashnagan  ikkinchi  Uyg‘onish  davri  bo‘lib  tarixda  abadiy  qoldi.  Ana 

shu  davrlarda  tarixda  «Turon»,  «Turkiston»  va  «Movarounnahr» 

nomi  bilan  mashhur  bo‘lgan  vatanimiz  jahon  sivilizatsiyasining 

beshiklaridan biri sifatida olam uzra dovruq taratdi.

Movarounnahr,  Samarqand,  Toshkent,  Buxoro,  Xiva,  Shahrisabz, 

Termizning  noyob  tarixiy  yodgorliklari,  Buyuk  Ipak  yo‘li,  Sharq 

mutafakkirlari  yaratgan  bebaho  ta’limotlar,  Amir  Temur va  temuriylar 

davrida  gullab-yashnagan  ilm-fan,  me’morchilik,  tasviriy  san’at, 

naqqoshlik,  musiqa,  rivojlangan  savdo-iqtisodiy  munosabatlar,  barpo 

etilgan  mustahkam  qudratli  davlat  va  uning  ichki  va  tashqi  siyosati 

Yevropadagi  Uyg‘onish  jarayoniga  hayotbaxsh  ta’sir  etgani  tarixiy 

haqiqatdir.  0 ‘sha kezlarda ilm-fan,  madaniyat,  me’morchilik va  boshqa 

sohalarda  erishilgan  ulkan  muvaffaqiyatlar  o‘zining  ulug‘vorligi, 

nafisligi,  umumbashariy  g‘oyalarga boyligi,  badiiy  shakllarining xilma- 

xilligi,  ma’naviy  sofligi  va  yetukligi  bilan  insoniyat  aql-idroki  va 

tafakkurini yuksaklikka ko‘tardi, G‘arbni Sharq bilan yaqinlashtirdi. Shu 

jihatlami 

ko‘zda 

tutib 

tadqiqotchilar 

bu 

davrlami 

madaniy 

ko‘tarinkilikning  «oltin  asri»  ikkinchi  Renessans -  Sharq  Uyg‘onish 

davri  deb  nomlaydilar.  Prezidentimiz  ta’birlari  bilan  aytganda 

«Temuriylar  davri  haqiqatan  ham  ilm-fan,  madaniyat  va 

maorifning  behad  ravnaq  topishini  ta’minlagan  Sharq  Uyg‘onish 

davri edi».!

Ikkinchi  Sharq  Uyg‘onish  davri  madaniyati  va  ma’naviyati  o‘z- 

o‘zidan,  tasodifiy  ravishda  paydo  bo‘lgan  emas.  Uning  o‘ziga  xos 

sabablari,  qonuniyatlari,  o‘zaro  uzviy  bog‘lanishda  boigan  siyosiy- 

ijtimoiy, iqtisodiy, ma’naviy, g‘oyaviy asoslari, omillari mavjud.