Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov



Download 20,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet169/679
Sana31.12.2021
Hajmi20,47 Mb.
#271115
1   ...   165   166   167   168   169   170   171   172   ...   679
Bog'liq
umumiy pedagogika

10 ‘shajoyda, 44-47-betlar.

221


Alloma  «Mafotih  ul-ulum»  asari  o‘ziga  xos  qomusiy  asar  boiib, 

o4sha  davrdagi  deyarli  hamma  asosiy  fan  sohalarini  o‘z  ichiga  qamrab 

olgan.  Olim  ocrta  asrlardagi  har  bir  fan  mazmunini,  asosiy  atamalami 

sharhlash y o ii bilan tushuntirib beradi.

Bizningcha,  olim  bu  qomusiy  asami  yozishdan  ikki  maqsadni 

ko‘zlagan boiishi  kerak:  birinchidan,  ma’rifatparvarlik -  o‘quvchilami 

qadimgi musulmon Sharqi fani -  fiqh va islom falsafasining ilm xazinasi 

bilan  tanishtirish,  ikkinchidan,  o6rta  asr  Sharqda  mavjud  boigan 

dunyoviy ilmlaming hamma sohalari haqida tugal va mufassal maiumot 

berish.  Uchinchidan,  olimning  bu  asari  ijodiy  fikmi  bayon  qilishning 

hamda  ilmiy  munozara  olib  borishning  osziga  xos  va  o‘rta  asr  Sharq 

fanida juda  keng  tarqalgan  shakli  boiganligidan  dalolat  beradi.  Olim 

«Mafotih  ul-ulum»  asarida  o‘rta asrda  mavjud  boigan  barcha  ilmlami 

turkumlab ikkiga boiadi:  shariat ilmlari  («ulum al-sharia») va ular bilan 

bir qatorda turgan arab fllologiyasiga oid ilmlar va falsafiy bilimlami esa 

u arablarniki bo‘lmagan fanlar  («ulum  al-ajam»)  deb  aytadi.  Maiumki, 



«Ajam»  deyilganda  o‘rta  asrdagi  yunonlar,  suriyaliklar,  forslar,  hindlar 

tushunilgan.

Shariat ilmlari  («ulum al-sharia») -  musulmon huquqi, kalom,  arab 

tili  grammatikasi,  ish  yurituvchilik,  she’r  vazni  va  nazariyasi, 

shuningdek,  tarixdan  iborat  boigan.  Arablamiki  boimagan  fanlar 

(«ulum  al-ajam»)  falsafa,  logika  (mantiq),  tibbiyot,  arifmetika, 

geometriya, astronomiya, musiqa, mexanika va kimyoni o‘z ichiga oladi.

Bizning fikrimizcha, Abdulloh al-Xorazmiynnng o6z davrida barcha 

ilmlarni  bunday  tabaqalashtirishi  va  turkumlarga  ajratishi,  uning  ilmiy 

yetukligi,  ijodiy  mustaqilligi  va  tadqiqotchilik  qobiliyati  beqiyos 

qomusiy  olim  ekanligidan  dalolat  beradi.  Olimning  bu  kashfiyoti  fiqh 

ilmi  va  islom  falsafasi,  Qur’oni  Karim,  Hadisi  Sharif va  boshqa  islom 

mafkurasi  majmuasi  asoslarini  o‘rganish  va  targib  qilishda  Sharq  fani 

taraqqiyoti  tarixida  yangi  sahifa  ochibgina  qolmasdan,  balki  dunyoviy 

ilmlami  o‘rganishda  ham  ijobiy  ahamiyatga  ega  boidi.  Eng  muhimi, 

Abdulloh al-Xorazmiyning ilm-fan sohasidagi xizmatlari shundaki, u fan 

tarixida  Bemniydan  keyin  ilmiy  haqiqatni  qamrab  oluvchi  dunyoviy 

fanlami  shariat  ilmlaridan  ajratish  to‘g‘risidagi  g‘oyalami  ilgari  surdi. 

Dunyoviy  fanlaming  har  birini  umumlashtirib,  o‘zining  ilmiy 

xulosalarini  chiqardi.  Uning fikr doirasining kengligi,  chiqargan har bir 

ilmiy xulosasining ishonarliligi kishi diqqatini o‘ziga tortadi.

Abdulloh al-Xorazmiy ham boshqa mutafakkirlar singari «Mafotih 


Download 20,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   165   166   167   168   169   170   171   172   ...   679




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish