1.16-jadval
Omillar ta’sirini hisoblash yo4Iari_____________
K o ‘rsa tk ich la r
0 4 g a n yil
H isobot yili
sh artli
Hisobot yili
M ahsulot sotishdan
sof
tushum
2q0r0
£ qir0
2 q in
Sotilgan mahsulot ishlab
chiqarish tannarxi
ZqoSo
SqjSo
SqiSi
Sotishdan yalpi foyda
ZqoTo _ ZqoSo
SqiTo - SqiSo
E q^i - SqjSi
Sotuv rentabelligi
£ q 0r0 ~ ^qoSo
f
2х|оГо
Sq^To - ZqjSo /
2 q ir0
Zqirj -ZqiS! /
Sqi
Гт
Sotishdan
yalpi foydaga
baho omilining ta ’siri
X
X
Zqjr, - Eqjro
Sotishdan yalpi foydaga
miqdor omilining ta’siri
X
X
Eqjro - Xq0r0
Sotishdan yalpi foydaga
tannarx omilining ta’siri
X
X
SqiSi - ZqiSo
Guruhlash usuli.
Guruhlash deganda o^ganilayotgan to ‘plamni
taalluqli belgilari
b o ‘yicha sifat jihatdan bir xil bo‘lgan guruhchalarga ajratish tushiniladi.
Agar statistikada guruhlash hodisalarni umumlashtirish va tiplarga
ajratish maqsadida foydalanilsa, tahlilda c^rtachalami mohiyatini
tushintirishga, bu o'rtachadagi alohida birliklami rolini ko'rsatishga,
o ‘rganilayotgan ko‘rsatkichlar orasida o ‘zaro bog6liqliklami
aniqlashga
yordam beradi.
Hal qiladigan masalalari (vazifalari) nuqtayi nazardan guruhlashlar
tipologik, strukturali va analitik turlarga bo‘linadi.
Tipologik guruhlash - to'plamni sifat jihatdan bir xil bo‘lgan
guruhlarga ajratishni;
Strukturali guruhlash - ko‘rsatkichni ichki tuzilishini, uning alohida
qismlarini o ‘zaro nisbatlarini o‘rganish maqsadida guruhlarga ajratishni;
Analitik guruhlash - ko‘rsatkichlar orasidagi bog4anishlarni
o ‘rganish maqsadida amalga oshiriladigan guruhlashlami anglatadi.
Tuzilishining
murakkabligi
jihatdan
oddiy
guruhlashlar
va
kombinatsiyali guruhlashlar tarkiblanadi.
Bitta belgi bo'yicha amalga oshirilgan guruhlashlar oddiy guruhlash
deb aytiladi. Agar bitta belgi bo‘yicha bitta guruhlashni, shu guruhga
36
kiruvchi boshqa bir belgi bo‘yicha yana
boshqa guruhlashni amalga
oshirilsa, bunday guruhlash kombinatsiyali guruhlash deb aytiladi.
Guruhlami tuzishda to‘plamni guruhlarga bo‘lish, guruhlar sonini
belgilash va guruh intervalini aniqlash masalasiga jiddiy yondashish
zarur.
Guruhlashlar
algoritmini
quyidagi
ketma-ketlikda
belgilash
mumkin:
• tahlilning maqsadini aniqlash;
•
axborotlarni yigMsh;
• guruhlash uchun asos qilib olingan belgi bo4yicha to‘plamni
ranjirlash;
• to‘plamni taqsimlash intervali (oralig‘i)ni tanlash va uni
guruhlarga ajratish;
•
guruhlash
va
omilli
belgilar
bo4yicha
o ‘rtacha
guruh
ko‘rsatkichlarini aniqlash;
• olingan o 4rtacha miqdorlarni tahlil qilish, o ‘zaro bog‘liqlami va
natijaviy ko‘rsatkichga omilli ko‘rsatkichlarni ta ’sir yo‘nalishini
aniqlash.
Moliyaviy tahlilda guruhlashdan ko‘pincha qiyosiy tahlilda
foydalanish mumkin.
1.17-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: