Toshkent farmatsevtika instituti

Brutsellez qo‘zg‘atuvchilari.

Brutsellez qo‘zg‘atuvchisini 1887 yilda D.Bryus Malta orollarida o‘lgan askarlar talog‘idan topgan. Brutsellyozga sabab bo’ladigan bakteriyalar shu kasallikdan o’lgan odam murdasidan dastlab 1882 yili kasallik qo’zg’atuvchisini ajratib olgan ingliz olimi Bryus sharafiga Brucella deb atalgan turkumga birlashtirilgandir. Brutsellalar kokkobakteriyalar shaklida, 0,5-1 mk kattalikda bo‘ladi, spora, kapsula hosil qilmaydi, harakatsiz, grammanfiy bakteriyalardir. Ularning bir necha turi bo‘lib, odamga asosan qo‘y-echkilar turi (Brucella melitensis – 85-90%) qoramol turi (Brucella abortus – 5-7%) va cho‘chqa turi (Brucella suis – 3-5%) kasallik chaqiradi.

Brutsellez qo‘zg‘atuvchilari jigar, qon zardobi qo‘shilgan muhitlarda, tovuq tuxumi embrionida sekin (15-20 kunda) o‘sadi. Qoramol turini ajratish uchun 10% li SO₂ qo‘shilgan oziqli muhitlar ishlatiladi.

Brutsellalar o‘zaro N₂S hosil qilishi, bo‘yoq moddalarda o‘sishiga qarab va antigen tuzilishiga ko‘ra farq qiladi. M – antigeni melitenzis turiga, A – antigen abortus turiga xosdir. Brutsellalar endotoksin va aggressiv fermentlar ishlab chiqaradi. Kasallik manbai kasal qo‘y – echkilar, qoramollar va cho‘chqalar hisoblanadi. Ulardan axlati, siydigi, abort bo‘lgan material iva qin ajratmalari bilan ajraladi. SHuningdek, ularning sut va go‘sht mahsulotlarini iste’mol qilganda, yaqin kontaktda bo‘lganda yuqadi. Brutsellez kasb kasalligidir: asosan chorvadorlar, sut sog‘uvchilar, zooveterenarlar, qassoblar, molboqarlar kasallanadi. Organizmga kirgan brutsellalar limfoid-makrofagal qon ishlab chiqaruvchi organlarda ko‘payib, harakat-tayanch va nerv sistemasini zararlaydi.

Chidamliligi. Tashqi muhitda ancha uzoq saqlanib tura oladi, temperaturaga qarab ular tuproqda 3 4 oygacha, suvda 4 5 oygacha, bemorning ajratmalari bilan ifloslangan ich kiyim go’ng go’shtda 1 oygacha, sutda 40 kungacha, saryog’da 10 29 kungacha tirik turadi. Yuqori temperatura ta’sirida tez o’ladi. 60 C⁰ 30 minutdan keyin, qaynatilganda deyarli o’sha zahoti o’lib ketadi.