Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Uglevod  asoslari.  Bu  guruh  moddalariga  quyidagilar  kiradi:  vazelin,  petrolatum,  parafin, 

serezin, vazelin moyi, sun‘iy vazelin va naftalan nefti. Vazelin (Vaselinum). Uglerod atomlar soni 

7-35  bo‘lgan  suyuq,  yarim  suyuq  va  qattiq  uglevodorodlar  aralashmasidan  iborat.  20-50% 

mikrokristalli  izoparafinlar,  siklik  parafinlar  va  alifatik  birikmalardan,  10%  parafinlardan  tashqil 

topgan. Vazelinning qattiq tarkibiy elementlari chigallashib uch o‘lchamli tur hosil qiladi.  

Bu tur uglevodorodlarning suyuq fraksiyasini ushlab turadi.  

Oq vazelin oq tiniq yumshoq massa, erish temperaturasi 37°S teng. Uning aloxida o‘ziga xos 

tomoni  uning  kuchli  qovushqoq  xususiyatga  egaligi.  Oyna  plastinkasiga  surtilganda  tekis, 

---

132 

 

okmaydigan  va  tekis  plenka  hosil  qiladi.  Bir  xil  aralashgan  massa  hosil  bo‘lishi  uchun,  qismlarga 

bo‘lib aralashtirish talab etiladi. (Allen Ansel 317 str.) 

Vazelin tashqi ko‘rinishi gelga uxshash hidsiz, oq (Vaselinum album) yoki sariq (Vaselinum 

flavum) rangli massa. 37-50 

0

S da suyuqlanadi. Oq va sariq vazelin davolash va farmatsevtik nuqtai 

nazaridan  bir  xil  qimmatga  ega.  Oq  vazelin  bo‘yovchi  moddalardan  ko‘proq  tozalangan.  Vazelin 

suvda  erimaydi.  Spirtda  kam  eriydi,  efir  va  xloroformda  eriydi  va  har  qanday  nisbatlarda  yog‘ 

(kanakunjut moyidan tashkari), moy va mumlar bilan aralashadi. Vazelin qanday neftdan olinganiga 

qarab  har  xil  suyuqlanish  haroratiga  ega  va  struktura-reologik  xossasi  buyicha  farq  qiladi.  Surtma 

asosi  sifatida  iloji  boricha  suyuqlanish  harorati  past  bo‘lgan  vazelinni  ishlatgan  ma‘kul.  Vazelin 

kuzga  ishlatiladigan  surtmalar  tayyorlashda  keng  qo‘llaniladi.  Agar  dorixatda  asos  nomi 

ko‘rsatilmagan bo‘lsa, vazelin ishlatiladi. Oddiy vazelindan tashkari uta suyuq surtmalarga qattiqlik 

berish uchun vazelinning boshqa turi bo‘lgan petrolatum ishlatiladi. U qattiq konsistensiyaga ega. 

Suyuqlanish harorati 60 

0

S dan yuqori. 

Qattiq  parafin  (Paraffinum  solidum).  Ushlab  ko‘rganda  moysimon,  oq  kristalli  massa, 

yuqorimolekulyar  to‘yingan  uglevodorodlardan  tashqil  topgan,  50-57 

0

S  da  suyuqlanadi.  Suv  va 

spirtda erimaydi. Efir, xloroform, yog‘ va efir moylarida oson eriydi. Asoslarning konsistensiyasi va 

erish haroratini oshirish uchun qo‘shimcha sifatida ishlatiladi. Issiq mamlakatlarda suzadigan kema 

va flot dorixonalarida, subtropik dorixonalarda yilning issiq paytida oddiy asosga 10% parafin yoki 

mum qo‘shiladi.  

Serezin (Ceresinum) rafinirlangan ozokerit bo‘lib, amorf, rangsiz, sinuvchan massa. 68-72 

0

S 

da suyuqlanadi. Yuqori molekulyar uglevodorodlar yoki bi-va tritsiklik naftenlardan tashqil topgan. 

Surtma  asoslariga  parafindan  kura  yaxshirok  qattiqlik  beradi.  Kristallanmaydigan  kotishma  hosil 

qiladi.  Ba‘zan  surtma  asoslari  tarkibiga  smolasizlantirilgan  ozokerit  kiradi.  U  mumga  uxshash 

sargish rangga ega. Buni muzlatish yo‘li bilan ajratib olish mumkin. Bu aralashma tozalangandan 

so‘ng serezinga uxshash xossaga ega bo‘ladi.