Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

3-§.  Tovar  (xizmat  ko‘rsatish)  belgisiga  bo‘lgan  huquq

Tovar  (xizmat)  belgisi  bu  bir  jismoniy  yoki  yuridik  shaxsning 

tovarlari  va  xizmatlarining  boshqa  yuridik  yoki  jismoniy  shaxslarning 

bir  turdagi  tovarlari  va  xizmatlaridan  farqlash  uchun  foydalaniladigan 

belgilardir.

Tovar  belgisi  sifatida  so'zlar,  tasvirlar,  qabariq  va  boshqa  belgilar 

yoki  ularning  jamlama  ifodasi  ro'yxatdan  o'tkazilishi  mumkin.  Tovar 

belgisi  istalgan  bir  rangda  yoki  turli  ranglarda  bo'lishi  mumkin.

O'zbekiston  Respublikasida  tovar  (xizmat)  belgilarini  ro'yxatdan 

o'tkazish,  huquqiy jihatdan muhofaza  qilish  va  ulardan  foydalanish  bilan 

bog'liq  munosabatlar  FK,  «Tovar  belgilari,  xizmat  ko'rsatish  belgilari, 

tovar  kelib  chiqqan  joy  nomlari  to'g'risida»  2001-  yil  30-  avgustdagi 

Qonun  (bundan  keyin  matnda  qonun  deb  yuritiladi)  va  tegishli  qonun 

hujjatlari  bilan  tartibga  solinadi.

Qonunga  asosan  quyidagi  hollarda  tovar  belgilarini  ro'yxatdan 

o'tkazishga  yo'l  qo'yilmaydi,  agarda  ular:

1)  davlat  gerblari,  bayroqlari  va  davlat  mukofotlarining  tasviri 

tushirilgan  belgilar;

2)  davlatlarning  rasmiy  nomlari,  xalqaro  yoki  hukumatlararo 

tashkilotlarning  qisqartirilgan  yoki  to'liq  nomlari;

3) rasmiy nazorat, kafolat tamg'alari va namuna yo'sinidagi tamg'alar, 

muhrlar;

4)  davlat  xizmatlarining  O'zbekiston  Respublikasida  qo'llaniladigan 

ajratish  va  farqlash  belgilari  tasvirlari;

5)  farqlash  xususiyatiga  ega  bo'lmagan  belgilar;

6) muayyan turdagi tovarlarning belgisi sifatida umum foydalanishda 

bo'lgan  belgilar;

7)  umum  e’tirof  etilgan  ramzlar  va  atamalar  hisoblangan  belgilar;

8)  tovarlarni,  shu  jumladan  ularning  turi,  sifati,  soni,  xususiyati, 

qanday  maqsadga. mo'ljallanganligi  va  qiymatini,  shuningdek,  ularning 

ishlab  chiqariladigan  yoki  o'tkaziladigan  joyi  va  vaqtini  tavsiflash  uchun 

foydalaniladigan  belgilar;

9) tovar yoki uning tayyorlovchisi xususidagi yolg'on yoki iste’molchini 

chalg'itishi  mumkin  bo'lgan  belgilar;

10)  tovar  kelib  chiqqan  haqiqiy  joyni  rasman  ko'rsatuvchi,  lekin

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tovar  boshqa  hududda  chiqarilayotganligi  haqida  yanglish  tasavvur 

beruvchi  belgilar;

11)  ma’danli  suvlar,  vino  yoki  kuchli spirtli  ichimliklaming  asliyatini 

aks ettiruvchi jo‘g ‘rofiy nomlar bo'lgan yoki shunday nomlarni ifodalovchi 

belgilar, mazkur joyda chiqarilmagan tovarlarni belgilash uchun ishlatilgan 

belgilar,  shuningdek,  basharti  ular  tarjima  qilinib  yoki  "ko‘rinishdagi", 

"turdagi",  "usuldagi"  va  boshqa  shunga  o‘xshash  so‘zlar  bilan  qo'shilgan 

holda  qoilanilsa;

12) jamiyat manfaatlariga,  odamiylik va axloq qoidalariga zid bo'lgan 

belgilar;

13)  quyidagi  belgilar:

ilgari  O'zbekiston  Respublikasida  boshqa  shaxs  nomiga  ro'yxatdan 

o'tkazilgan yoki ro'yxatdan o'tkazish so'rab talabnoma berilgan, shuningdek, 

O'zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartnomalariga  muvofiq  ro'yxatdan 

o'tkazilmay ham muhofaza qilinadigan yoki shu turdagi tovarlarga nisbatan 

ancha  ilgariroq  ustuvorlikka  ega  bo'lgan  tovar  belgilari  bilan  adashtirib 

yuborish  darajasida  bir  xil  yoki  ularga  aynan  o'xshash  bo'lgan  belgilar;

har  qanday  tovarlarga  nisbatan  boshqa  shaxslaming  belgilangan 

tartibda  umum  e’tirof  etilgan  tovar  belgilari  bilan  adashtirib  yuborish 

darajasida  bir  xil  yoki  ularga  aynan  o'xshash  bo'lgan  belgilar;

ushbu  qonunga  muvofiq  muhofaza  qilinadigan  tovar  kelib  chiqqan 

joy  nomi  bo'lgan  belgilar  bilan  adashtirib  yuborish  darajasida  bir  xil 

yoki  ularga  aynan  o'xshash  bo'lgan  belgilar,  bu  belgilar  har  qanday 

tovarlarga  nisbatan  shunday  nomdan  foydalanish  huquqiga  ega  bo'lgan 

shaxs  nomiga  ro'yxatdan  o'tkazilayotgan  tovar  belgisiga  muhofaza 

qilinmaydigan  qism  sifatida  kiritilgan  hollar  bundan  mustasno;

belgilangan  tartibda  ro'yxatdan  o'tkazilgan  sertifikatlash  belgilari 

bilan  adashtirib  yuborish  darajasida  bir  xil  yoki  ularga  aynan  o'xshash 

bo'lgan  belgilar;

14)  quyidagi  belgilar:

o'zga shaxslarga tegishli va O'zbekiston Respublikasi hududida taniqli 

bo'lgan  firma  nomlarini  (yoki  ularning  bir  qismini),  agar  bu  nomga 

bo'lgan huquq  bir  turdagi  tovarlarni  belgilash  uchun tovar  belgisiga  doir 

talabnoma  kelib  tushgan  sanadan  avvalroq  olingan  bo'lsa,  takrorlovchi 

belgilar;

sanoat  namunalarini,  agar  ularga  bo'lgan  huquq  O'zbekiston 

Respublikasida  o'zga  shaxslarga  tegishli  bo'lsa,  takrorlovchi  belgilar;

O'zbekiston  Respublikasida  mashhur  bo'lgan  ilmiy  asarlar,  adabiyot 

va san’at asarlarining nomlarini, ularning qahramonlarini yoki iboralarini,

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

san’at asarlarini yoki ulardan ko‘rinishlami mualliflik huquqiga ega bo'lgan 

shaxs  yoki  uning  huquqiy  vorislari  (merosxo'rlari)  roziligini  olmagan 

tarzda  takrorlovchi  belgilar;

atoqli  shaxslarning  familiyalari,  ismlari,  taxalluslarini  va  ulardan 

yasalgan so'zlarni, bunday shaxslarning portretlarini hamda dastxatlarini, 

basharti  bular  O'zbekiston  Respublikasining  tarixiy  va  madaniy  boyligi 

bo‘lsa,  ana  shu  atoqli  shaxslar,  ularning  merosxo‘rlari  yoki  davlat  organi 

roziligini  olmagan  tarzda  takrorlovchi  belgilar.

Sanab o‘tilganlarning 1-4-bandlarida ko'rsatilgan belgilar, agar bunga 

tegishli davlat organining yoki belgi egasining roziligi bo‘lsa, tovar belgisiga 

muhofaza qilinmaydigan qismlar sifatida kiritilishi mumkin, yuqoridagilarning

5-8-bandlarida  ko'rsatilgan  belgilar,  agar  ular  tovar  belgisida  ustun 

mavqega  ega  bo'lmasa,  bu  belgiga  muhofaza  qilinmaydigan  qismlar 

sifatida  kiritilishi  mumkin.

Yuqorida  ko'rsatib  o'tilgan  5-8-bandlarida  ko'rsatilgan  belgilarni 

ro'yxatdan  o'tkazishga,  basharti  bu  belgilar  amalda  ulardan  foydalanish 

natijasida  farqlanish  xususiyatiga ega  bo'lgan taqdirdagina,  yo'l  qo'yilishi 

mumkin.

Sanab o'tilganlarning 13-bandidagi ikkinchi va uchinchi xatboshilarda 

ko'rsatilgan tovar belgisi bilan adashtirib yuborish darajasida ularga aynan 

o'xshash  bo'lgan  belgilarni  ro'yxatdan  o'tkazishga  tovar  belgisi  egasining 

bu belgini ro'yxatga olish uchun roziligi bo'lgan taqdirdagina yo'l qo'yilishi 

mumkin  (Qonunning  10-moddasi).

Tovar  belgisini  huquqiy  muhofaza  qilishning  asosiy  sharti  uning 

tegishli vakolatli davlat idorasida ro'yxatdan o'tkazdirilganligi hisoblanadi.

Tovar  belgisi,  xizmat  ko'rsatish  belgisini  ro'yxatdan  o'tkazdirish 

uchun  talabnoma  yuridik  yoki jismoniy shaxslar tomonidan  shaxsan yoki 

Patent idorasida  ro'yxatga olingan  patent  vakili  orqali  (xorijiy subyektlar 

uchun)  berilishi  mumkin.

Umumiy  qoida  bo'yicha  tovar  belgisi,  xizmat  ko'rsatish  belgisining 

ustuvorligi  tegishli  tarzda  rasmiylashtirilgan  talabnoma  Patent  idorasiga 

kelib  tushgan  kunga  qarab  belgilanadi.  Talabnoma  va  talabnomada 

ifodalangan belgi  belgilangan  tartibda  ekspertizadan  o'tkaziladi  va  uning 

natijalariga  qarab,  tovar  belgisini  ro'yxatdan  o'tkazish  yoki  rad  etish 

haqida  qaror  qabul  qilinadi.  Rad  etish  haqidagi  qaror  ustidan  Patent 

idorasining Apellyatsiya kengashiga  shikoyat qilish  mumkin. Apellyatsiya 

kengashi  qarori  bo'yicha  norozi  tomon  olti  oy  ichida  sudga  shikoyat 

qilishga  haqli.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Tovar  belgisi,  xizmat  ko‘rsatish  belgisini  ro'yxatga  olish  haqidagi 

qarorga asosan, Patent idorasi tovar belgisini O'zbekiston Respublikasining 

tovar  belgilari  reestrida  ro'yxatdan  o'tkazadi.  Davlat  reestriga  va  tovar 

belgisining  ro'yxatdan  o'tganligi  haqidagi  guvohnomaga  tovar  belgisi, 

xizmat  ko'rsatish  belgisi  tasviri,  uning  egasi  haqidagi  ma’lumotlar, 

ustuvorlik  sanasi,  ro'yxatdan  o'tgan  vaqti,  ushbu  belgini  qo'yish 

mo'ljallangan tovarlar,  xizmatlar ro'yxati kiritiladi,  bu haqda ma’lumotlar 

Patent  idorasining  rasmiy  axborotnomasida  e’lon  qilinadi.

Tovar  belgisi  Davlat  reestrida  ro'yxatdan  o'tkazilganidan  va 

belgilangan  boj  to'langanligi  haqida  hujjat  olinganidan  keyin  uch  oy 

ichida  Patent  idorasi  tovar  belgisi  egasiga  guvohnoma  beradi.

Tovar  belgisi,  xizmat  ko'rsatish  belgisi  ro'yxatdan  o'tkazilganligi 

haqidagi  guvohnoma  belgining  tovar  belgisi,  xizmat  ko'rsatish  belgisi 

sifatida  ro'yxatdan  o'tkazilganligi,  tovar  belgisi,  xizmat  ko'rsatish 

belgisining  ustuvorligini,  tovar  belgisi,  xizmat  ko'rsatish  belgisi  egasining 

guvohnomada  ko'rsatilgan  mahsulotlar  va  xizmatlarga  nisbatan  mutlaq 

huquqini  tasdiqlaydi.

Tovar belgisi,  xizmat ko'rsatish belgisi ro'yxatdan o'tganligi haqidagi 

guvohnoma  ustuvorlik  belgilangan  sanadan  e’tiboran  o'n  yil  davomida 

amal  qiladi.  Bu  muddat  tegishli  boj  to'lab  borilgan  taqdirda  har  gal  o'n 

yilga  uzaytirib  boriladi.

Tovar belgisi egasi bu belgidan foydalanishda va uni tasarruf qilishda 

mutlaq  huquqqa  ega.  Mutlaq  huquq  mazmuni  Qonunning  26-moddasida 

belgilab  qo'yilgan.  Bunga  asosan  tovar  belgisining  egasi  ushbu  belgidan 

foydalanishda  va  uni tasarruf etishda,  shu jumladan,  unga  o'zga  shaxslar 

foydalanishiga  ruxsat  berish  yoki  taqiqlab  qo'yishda  mutlaq  huquqqa 

egadir. O'zbekiston Respublikasida muhofaza qilinayotgan tovar belgisidan 

uning  egasi  ruxsatisiz  hech  kim  foydalana  olmaydi.

Tovar (xizmat) belgisini qonunda belgilangan tartibda har qanaqasiga 

va  har  qanday  tarzda  fuqarolik  muomalasiga  kiritish  undan  foydalanish 

deb  hisoblanadi.

Tovar  belgisining  egasi  tomonidan  yoki  qonunda  belgilangan 

tartibda  litsenziya  shartnomasi  asosida  shunday  huquq  berilgan  shaxs 

tomonidan  tovar  belgisi  qaysi  tovarlarga  qo'yish  uchun  ro'yxatdan 

o'tkazilgan  bo'lsa,  shu  tovarlarda  va  ularning  o'rovi  ustida  ishlatilishi 

tovar  belgisidan  foydalanish  hisoblarida,  rasmiy  ish  qog'ozlarida,  osib 

qo'yiladigan  lavhalarda,  ko'rgazmalar  va  yarmarkalarda  eksponatlarni 

namoyish  qilishda  ishlatish  ham  undan  foydalanish  deb  topilishi 

mumkin.

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Qonunning  27-moddasiga  asosan  tovar  belgisining  egasi  undan 

foydalanishi shart.

Tovar belgisi ro‘yxatdan o'tganligi to‘g ‘risidagi guvohnomaning amal 

qilishi  tovar  belgisi  ro'yxatdan  o'tkazilgandan  keyin  ishlatilmagan  yoki 

guvohnomaning  amal  qilish  muddatida  besh  yil  davomida  uzrli  sababsiz 

umuman  foydalanilmaganda,  istalgan  manfaatdor  shaxsning  arizasiga 

muvofiq sud chiqargan qaror asosida muddatidan oldin to‘liq yoki qisman 

bekor  qilinishi  mumkin.  Ushbu  masalani  hal  etishda  tovar  belgisi  egasi 

taqdim  etgan  va  tovar  belgisidan  o'ziga  bog'liq  bo'lmagan  sabablarga 

ko'ra foydalanilmaganligini (masalan, korxona rekonstruksiya qilinganligi, 

qayta  jihozlanganligi  sababli  yoki  bozorda  tovarga  talab  bo'lmaganligi 

sababli  uni  ishlab  chiqarish  vaqtinchalik  to'xtatilganligi  va  hokazo) 

isbotlovchi  dalillar  e ’tiborga  olinishi  mumkin.  Uzrli  sababsiz  tovar 

belgisidan  foydalanmaslik  deganda  ushbu  tovar  belgisi  ishlatilishi 

mo'ljallangan  tovarlarni  ishlab  chiqarish  va  muomalaga  kiritishda  tovar 

belgisidan  foydalanmaslik  tushuniladi.

Belgilangan  qoidaga  asosan  tovar  belgisidan  nafaqat  tovar  belgisi 

egasining  o'zi  foydalanishi,  balki  bu  belgidan  foydalanish  uchun  boshqa 

shaxslarga  litsenziya  (ruxsatnoma)  berilishi  ham  tovar  belgisidan 

foydalanish  hisoblanadi.  Binobarin,  tovar  belgisidan  belgi  egasi  besh  yil 

davomida o'zi foydalanmagan holda, boshqa shaxslarga undan foydalanish 

uchun  litsenziya  berilishi FK  1104-moddasi,  1-qismini qo'llamaslik  uchun 

asos  bo'ladi.