Toshkent davlat sharqshunoslik instituti mikro makro iqtisodiyot

Yalpi talab va unga ta’sir etuvchi omillar

Yalpi talab bu – turli narxlar sharoitida davlat, uy xo‘jaliklari, korxonalar sotib olishi mumkin bo‘lgan tovar va xizmatlarning yalpi xajmidir.

Xar qanday bozordagi vaziyat talab va taklifga, ya’ni ular hajmining o‘zgariga bog‘liq bo‘ladi. Ular o‘rtasida yuzaga kelgan nisbat o‘z ketidan narhlarning o‘zgarishiga va aksincha, narxlarning (u yoki bu tomonga) tebranib turishi talab va taklif hajmiga bevosita ta’sir qiladi. Bunday ta’kidlash faqat qandaydir bir alohida mahsulot yoki xizmatga oid bo‘lmaydi, balki umuman milliy bozorga ham taaluqlidir. Bunday bozordagi talab alohida haridorlar istagi va sotib olish qobilyati ko‘rinishida bo‘lmasdan, barcha haridorlarning birlashtirilgan talabi sifatida amal qiladi va makro darajadagi iste’mol qobilyatini aks ettiradi.taklif esa milliy ishlab chiqarish yalpi xajmining taklifi sifatida bozorga chiqadi.

Shunday qilib, yalpi talab shu xo‘jaligi, korxonalar, hukumat hamda xorijiy xaridorlarning milliy ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlarga bo‘lgan talabidir.

Narxlar darajasi deganda, turli xil tovar va xizmatlarning alohida narxlarini umumlashtiruvchi jami narx tushuniladi.

Narxlarni narxlar darajasiga, jami iste’molchilarning to‘lov qobilyati talabini jami talabga, barcha tovar va xizmatlarni esa milliy ishlab chiqarishning real xajmiga bunday birlashtirish yiriklashtirish deb ataladi. Ko‘rsatkichlarni yiriklashtirishning bu usulidan makroiqtisodiy tadqiqotlarda tez-tez foydalanib turiladi. Makrodarajada iqtisodiyotni usiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Yalpi talab va yalpi taklif, hamda narxlar darajasi barcha makroiqtisodiy modellar tuzilishining asosi hisoblanadi. Oddiy ko‘rinishda ko‘rsatkichlarning o‘zaro bir-biriga bog‘liqligi grafik yordamida aks ettiriladi.