Toshkent davlat iqtisodiyot

 

16.4. Konsalting xizmatlariga narxni shakllantirish uslubiyati 

 

Konsalting  xizmatlari  narxi  konsalting  firmasi  yoki  individual  maslahatchi 

budjetini  shakllantirish  va  rejalashtirishda  asosiy  omil  hisoblanadi.  Konsalting 

firmasida  firma  maslahatchilari  ishlov  beradigan  mijozlardan  kishi-kunlar  uchun 

olinadigan yalpi to‘lov miqdori odatda uch qismga ajratiladi: 

1) maslahatchilarning ish haqi; 

2)  yuklama  xarajatlar  (bino  ijarasi,  asbob-uskunalar  va  materiallar  xaridi  va 

amortizatsiyasi,  maslahatchilar  malakasini  oshirish,  texnik  personalga  haq  to‘lash, 

xizmat safari xarajatlari, foyda); 

3) soliqlar va majburiy to‘lovlar. 

Mamlakatimizda  ko‘pchilik  yirik  va  o‘rta  firmalarda  bu  gonorarlar  bevosita 

ijrochiga  to‘lanmasdan,  barkaror  oylik  ish  haqi  va  mukofot  to‘lovlari  tizimlari 

qo‘llanadi. Individual maslahatchilar va kichik konsalting firmalarida maslahatchilarga 

to‘lovlar hajmi mijoz to‘lagan gonorar bilan qalinroq bog‘liq bo‘ladi. 

To‘lovni  belgilashda  shuni  ham  hisobga  olish  kerakki,  maslahatchilar  nafaqat 

ob’ektda ish vaqtida, balki dastlabki ishlar vaqtida ham ishlab chiqaradigan mahsulotni 

sotadi.  Maslahatchi  muayyan  loyihalar  bo‘yicha  ishlarga  o‘rtacha  yiliga  120  kun 

sarflaydi,  lekin  bu  qolgan  payt  uning  to‘liq  dam  olishini  anglatmaydi.  Bu  paytda  u 

mustaqil  rivojlanish  bilan  shug‘ullanadi,  loyiha  ustida  ishlash  uchun  qo‘llanadigan 

bilimlar to‘playdi. Konsalting  firmalarida belgilangan  normativlar  mavjud bo‘lib, ular 

bo‘yicha  maslahatchi-mutaxassis  oyiga  o‘z  yo‘nalishi  bo‘yicha  kamida  to‘rtta  jurnal, 

---

 

287 

 

yarim  yilda  kamida  bitta  kitob  o‘qishi,  ikki  yilda  bir  marta  malaka  oshirish  kursi 

o‘tashi lozim. 

Jahon  amaliyotida  konsalting  xizmatlariga  narx  belgilashning  to‘rtta  asosiy 

shakli qabul qilingan. 

1.Vaqtbay to‘lov. Bu to‘lov konsalting loyihasini amalga oshirish uchun sarflash 

lozim bo‘lgan ish vaqti miqdorini (kishi-soat, kishi-kun, kishi-oyda) va maslahatchilar 

malakasini  hisobga  olgan  holda  ularning  ish  vaqti  birligi  qiymatini  hisob-kitob  qilish 

asosida  amalga  oshiriladi.  Maslahatchining  ish  vaqti  birligi  uchun  narzxlar  firma 

tomonidan  belgilanadi,  lekin  bunda  ular  maslahat  xizmatlari  bozori  bo‘yicha  hisobot 

statistika  ma’lumotlariga  tayanadi.  Bunday  ma’lumotlar  odatda  milliy  maslahatchilar 

uyushmalari  yoki  statistika  organlari  tomonidan  chop  etiladi.  Misol  uchun,  AKME 

(amerika  maslahatchilar  uyushmasi)  ma’lumotlariga  ko‘ra,  AQShda  soatbay  ish  haqi 

darajasi  maslahatchilar  malakasi  va  konsalting  firmasi  hajmiga  qarab  uroven 

pochasovoy  oplatы  v  soatiga  60  dollardan  (assistent-tadqiqotchi)  250  dollargacha 

(katta  personal  uchun),  yaxni  mos  ravishda  kishi-kun  uchun  480  dan  2200 

dollargachani  tashkil  qiladi.  Xuddi  shunday  ko‘rsatkich  lar  boshqa  rivojlangan 

mamlakatlar uchun ham xosdir. 

2.Qayd  qilingan  (differensiatsiya  qilinmagan)  to‘lov.  Bunday  shaklda 

maslahatchi,  ish  hajmi  va  unga  sarflanadigan  vaqt  xarajatlarini  aniqlab,  mijozga 

umumiy  to‘lov  hajmini  aytadi,  lekin  na  hisob-kitoblar  va  na  boshqa  asoslarni  keltirib 

o‘tmaydi.  Rossiyada  bunday  asos  sifatida  ushbu  firma  yoki  boshqa  konsalting 

firmalarining aynan shunga o‘xshash loyihalari narxlari qo‘llanadi. 

3.Natija  yoki  maslahat  berish  ob’ekti  qiymatidan  foizlar.  Bunday  shaklda  narx 

savdo  bitimining  miqdori,  maslahatchi  ko‘magida  amalga  oshirilgan  investitsiyalar 

yoki  boshqa  loyihalar  ulushi  yoki  mijoz  olgan  iqtisodiy  samara  (tannarx  pasayishi, 

foyda o‘sishi va hakozolar) ulushi sifatida hisoblab chiqiladi.