|
- 2. Ko’p xonali sonlarni ko’paytirish va bo’lish
- Mavzuni quyidagi 3 bosqichga bo’lib o’rganamiz.
- 1-bosqich. Bir xonali songa ko’paytirish va bo’lish
- Masalan, 150*4=15o’n*4=60 o’n=600, 800*7=8yuz*7=56yuz=5600, 18000*3=18 ming*3=54 ming=54000. Dеmak, eng avvalo nollar bilan tugagan sonlar bilan boshlash kеrak ekan, ismli sonlarni ko’paytirish ham qaralgan.
- Masalan, 8 kg 364 г*6=50 кг 184 g
- Buni 8364
- * 6
- 50184 g= 50 kg 184 gdеb oldin ismlarsiz ko’paytirib, natijaga ismlarni qo’yamiz. 18 so’m 25 tiyin *3= 1825-3=5475 tiyin= 54 so’m 75 tiyin.
- Shunday kеyin ko’p xonali sonni bir xonali songa bo’lish masalasi qaraladi. Eng avvalo 2, 3 xonali sonlarni qoldiqsiz bo’lish o’rgatiladi: 95:19=5, 180:6=30, 450:3=150
- Bir xonali songa yozma bo’lish algoritmini puxta o’zlashtirib olish kеrak.
- Masalan, 867 3__
- 289
- Ismli sonlarni bo’lishga ham katta e'tibor bеrilgan.
- 1. Ikki xil ismli sonlarni bir xonali ismsiz sonlarga bo’lish 10 м 80 sm: 8 bo’lsa, uni 10080 sm dеb ismsiz olib bo’lamiz 10080:8=135 sm=1 м 35sm.
-
- 2. Bo’luvchi bir xil nomdagi birliklarda ifodalangan bo’lsa, uni maydalab bo’lish.
- Masalan, 13 tonna: 2 = 6t500kg uni ikki xil bo’lamiz.
-
- 13 t│2 tonnani kg ga aylantirib 13000│2
- 1t 10 6500 kg
- 1000 kg 6 t 500 kg 0
- Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilar og‘zaki hisoblash bilimini shakllanti- rish hozirgi zamon o‘qitish metodikasida yangi texnologiyani joriy etishni asosiy masala qilib qo‘ymoqda. Lotin yozuviga asoslangan matematika darsliklarimizda ayniqsa, yuz ichida, ming ichida arifmetik amallar bajarish jarayoni o‘quvchilarni fikrlash qobiliyatlarini o‘stiradigan, ijodiy qobiliyatini aniqlaydigan, yig‘indidan ko‘paytmaga o‘tish qoidasi, ko‘paytma, bo‘linma tushunchalari, ularning komponentlari orasidagi munosabatlarini mukam- mal o‘zlashtirishni talab etadiki, bu yuqori sinf matematika fanidan oladigan bilimini mustahkamlash asosi bo‘lsin. Boshlang‘ich sinflarda eng qulay usul bilan hisoblash masalasi arifmetik amallar bajarishning asosiy tayanchi bo‘lib hisoblanadi. O‘qituvchi darslikdagi materiallar bilan cheklanib qol- masdan, balki ijodiy fikrlaydigan materiallar bilan darsni boyitish maqsadga muvofiqdir. Masalan, 10, 100, 1000 ichida ko‘paytirishni turli ko‘rinishlaridan foydalanish o‘quvchilarni qiziqishini oshiradi. 68x5 = (34x2)x5 =34x (2x5) = 34x10 =340 68x50= 34x100=3400 Qo‘shishning distrebutevlik qonuniga ko‘ra: 17x50= (16+1) x50= 16x50+1x50=800+50 = 850 Sonlarni bo‘lish texnikasiga ko‘ra: 135:5= (135x2) : (5x2) =270:10=27 2250:50=4500:100=45 O‘quvchilar diqqatini shunga jalb etish zarurki, og‘zaki va yozma ko‘paytirish oddiy odat bo‘lib qolishini o‘qituvchi nazorat qilishi kerak.
- 24x25 = (6x4) x 25= 6x (4x25) = 6x100=600 Bunda imkon boricha qisqa holat tanlashga intilish zarur: 24x25=(24:4) x(25x4) = 6x100=600 Ko‘paytirishning qavslardan foydalanish holatlari juda ham qiziqarlidir: 37x25=(36+1) x25=36x25+25=900+25=925 35x25=(36-1)x25=36x25-1x25=900-25=875 38x25=(36+2) x25=36x25+2x25=900+50=950 25 ga ko‘paytirishning og‘zaki usulini 24 va 26 ga ko‘paytirishni (25-1) va (25+1) ifoda bilan almashtirish maqsadga muvofiqdir. (Bu chorak,bo‘lak, ulushlar tushunchasini o‘tganda zarur bo‘ladi.) 34000-34=33966 2-sinfda (14x15) ko‘paytirish qoidasi 14x15=14(10+5)=140x14x5=140+70=210
- Masalan: 36x26=36(25+1)=36x25+36x1=900+36=936 36x24=36(25-1)=36x25-36x1=900-36=864 25 ga bo‘lish esa, 5 ga bo‘lish qoidasidek bajariladi. Yuqoridagi hisoblashlarga teskari hisoblashlarni bajarish bilan mustahkamlaymiz. Bo‘luvchini 2 ga, 4 ga ikki martalab ko‘paytirish bo‘lgan hollar uchun xonalarni nollar bilan to‘ldirish qoidalariga asoslanadi: 225:25=(225x2)x2=225x4=900 Agar 9,99 va 999 ga ko‘paytirish kerak bo‘lsa, u holda eng qulay usulda hisoblash qoidasiga ko‘ra (10-1), (100-1), (1000-1) ko‘rinishlarda distre- butevlik qonuniga ko‘ra: 678x9=678x(10–1)=6780-678=6102 577x99=577(100–1)=57700-577=57123 34x999=34(1000–1)=34000-34=33966 2-sinfda (14x15) ko‘paytirish qoidasi 14x15=14(10+5)=140x14x5=140+70=210 PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Do'stlaringiz bilan baham: |
