Tema-1 «Salıqlar h’a’m salıqqa tartıw» arnawlı kursın oqıtıwdın’ za’ru’rligi, maqseti h’a’m wazıypaları O’zbekstan Respublikası salıq sisteması h’a’m salıq qatnasıqları subektlerinin’ h’uqıq h’a’m de minnetlemeleri. Rejesi

Aktsiz so’zi «kesip alıw» mag’nasın an’latadı.
O’zbekstan Respublikası salıq nızamshılıg’ında aktsiz salıg’ına to’mendegishe ta’ripleme berilgen: «aktsiz salıg’ı sap da’rmattın’ qunda h’a’m qosımsha qun salıg’ına tartılatwg’ın bazada esapqa alınatwg’ın, qiya salıq sıpatında byudjettke o’tkeriletwg’ın bir bo’legi»
Qiya salıq sıpatında aktsiz salıg’ının’ o’zgesheligi to’mendegishe:
- Aktsiz salıg’ında sheklengen tu’rdegi aktsiz astı tovarlardı satıw oborotı salıqqa tartılatwg’ın obekt bolıp esaplanadı. Basqasha etip aytqanda qosılg’an qun salıg’ındag’ı salıqqa tartıw obekti bolg’an is h’a’m xızmetler aktsiz salıg’ına tartılmaydı.
- eger qosımsha qun salıg’ı tovar islepshıg’arıw h’a’m ayırbaslawdın’ barlıq basqıshlarında ju’zege kelse h’a’m o’ndirilse, aktsizler bolsa tekislep shıg’arıw tarawında a’mel etedi.
Demek aktsiz salıg’ın to’lewshiler blıp, aktsiz astı tovarların satıp alıwshı h’a’m qayta satıwshı sho’lkemler esaplanadı.
Aktsiz salıg’ı o’z mazmunına qaray tovar bah’asına kiritiliwshi h’a’m aqırg’ı tutuınıwshı ta’repinen to’lenetwg’ın qiya salıq.
Aktsiz salıg’ı qosımsha qun salıg’ına tartılatug’ın bazada h’a’m narqta esapqa alınatugın ju’klep jo’netilgen tovarlar qunının’ bir bo’legi qıya salıq sıpatında byudjetke o’ndiriw forması bolıp esaplanadı. Aktsiz salıg’ı Ma’mleketlik byudjet da’ramatların ka’liplestiriwde salmaqlı orın iyeleydi, mısalı ushın, ma’mleketlik byudjettin’ salıqlı da’ramadları quramında 2000-jılı 22,8 payızdı, 2001-jılı 26,3 payızdı, 2002-jıl 28,8 payızdı, 2003-jılı 31,1 payızdı, 2006-jılı 19,0 payızdı, 2008-jılı 16,5 payızdı qurag’an bolsa, 2010-jılı 14,4 payızdı qurawı boljaw etilgen.
Aktsiz salıg’ının’ ma’mleketlik byudjet da’ramatları quramındag’ı u’lesinin’ pa’seyiwi tendentsiyasına iye ekenligine to’mendegishe tu’sinik beriw mu’mkin. O’zbekstan Respublikası Ministrler Kabinetinin’ 2002-jıl 13-noyabrdegi 390-sanlı «Bazardı tutınıw tovarları menen toltırıwdı xoshametlew h’a’m de islep shıg’arıwshılar h’a’m sawda sho’lkemlerinin’ o’z-ara qatnasıqların jetilistiriw ilajları tuwrısında»g’ı qararına tiykarlanıp «Jeneral Motors Wzbekiston»jabıq aktsionerlik ja’miyetinin’ islep shıg’arıp atırg’an avtomobilleri (Lasetti, Neksiya, Damas, Matiz), billurdan islengen o’nimler, mebel, video h’a’m audioapparatura h’a’m de gu’misten jasalg’an pıshaq h’a’m vilkalarg’a (shanıshqılarg’a) esaplang’an aktsiz salıqları o’ndiristi rawajlandırıw, tutınıw tovarlarının’ assortimentin ko’beyttiriw h’a’m ba’sekige shıdamlı tovarlar islep shıg’arıw ushın ka’rxanalardın’ o’z ıxtıyarında qaldırılatug’ın boldı.
Sonın’ esabınan h’a’zirgi aktsiz salıg’ının’ u’lesi ma’mleketlik byudjet da’ramatlarının’ quramında kem salmaqtı iyelemekte. Aktsiz salıg’ı tolıg’ansha respublika byudjetinin’ da’ramatlar bo’limine kelip tu’sedi h’a’m onın’ salıq ju’gi tutınıwshılardın’ moynında boladı.