Tema-1 «Salıqlar h’a’m salıqqa tartıw» arnawlı kursın oqıtıwdın’ za’ru’rligi, maqseti h’a’m wazıypaları O’zbekstan Respublikası salıq sisteması h’a’m salıq qatnasıqları subektlerinin’ h’uqıq h’a’m de minnetlemeleri. Rejesi

6.1-diagramma. Jer astınan paydalang’anı ushın salıq summasının’ tiykarg’ı jer astı baylıqları boyınsha qa’liplesiwi (payızda)¹.
6.01-diagramma mag’lıwmatlarınan ko’rinip turg’anınday, 2010-jılda jer astınan paydalang’anı ushın salıqtın’ tu’simleri quramında altın 42,4 payızdı, tazalang’an mıs 39,5 payızdı, neft 4,2 payızdı, ta’biyg’ıy gaz h’a’m gaz kondentsatı 10,1 payızdı, gu’mis 1,9 payızdı quraydı.
Egerde aymaqlar boyınsha analizlegende ja’mi jer astınan paydalang’anı ushın salıq tu’siminin’ 39,9 payızı Tashkent, 45,2 payızı Navoiy, 13,0 payızı Qashqadarya wa’layyatlarına tuwrı kelse, qalg’an 1,9 payızı Respublikamızdın’ basqa aymaqlarının’ u’lesine tuwrı keledi.
2. Salıq to’lewshiler, salıqqa tartıw obekti h’a’m bazası.
Jer astınan paydalang’anı ushın salıqtın’ to’lewshileri bolıp, O’zbekstan Respublikası aymag’ında paydalı qazılmalardı qazıp alıw, texnogen mineral birikpeler paydalı qazılmalardı ajıratıp alıp atırg’an h’a’m olardı qayta islewdi a’melge asırıp atırg’an yuridikalıq h’a’m fizikalıq ta’repler esaplanadı.
Salıqqa tartıw maqsetinde jer astı baylıqları degende jer qabıg’ının’ joqarg’ı bo’legin qamtıp alatug’ın h’a’mde paydalı qazılmalardı izleytug’ın h’a’m qazıp alıw mu’mkin bolg’an ma’kan, paydalı qazılmalar degende ekonomikalıq h’a’m salamatlastırıw a’h’miyetine iye geologiyalıq birikpeler qaraladı.
To’mendegiler jer astınan paydalang’anı ushın salıqqa tartıw obektleri bolıp esaplanadı:
a) paydalı qazılmalardı qazıp alıw ko’lemi, olardı qayta islewden alıng’an o’nimnin’ h’aqıyqatda satılıw qunı boyınsha, qosımsha qun h’a’m aktsiz salıg’ı shegirip taslanadı.ⁱ
Gaz qazıp shıg’arıwshı ka’rxanalar ushın salıqqa tartıw obekti bolıp, O’zbekstan Respublikası Finans Ministrligi ta’repinen belgilengen satıw bah’ası boyınsha, qosımsha qun h’a’m aktsiz salıg’ı shegirilgen h’alda birlemshi tayarlıqtan o’tken qatlamnan qazıp alıng’an ta’biyg’ıy (tazalanbag’an) gaz ko’lemi esaplanadı.
b) texnogen birikpeler ko’lemi ajıratıp alıng’an tiykarg’ı paydalı qazılmanın’ nızam h’u’jjetlerine muwapıq h’aqıyqıy satılıw qunı boyınsha, bunda qosımsha qun h’a’m aktsiz salıg’ı shegiriledi.
v) toplang’an shaqpaq tas shiyki zatı u’lgileri, paleontologik qaldıqlar h’a’m basqa geologik kollektsiya materiallarının’ esap qunı.