Tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etish bosh ilmiy metodik markazi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Komandaning bajarilishi 
Siz shellga buyruq berganingizda u odatda komandani bajarish uchun bola 
jarayonga bo‘linadi. Bola jarayon komandani bajarayotganda ona jarayon sleep 
rejimida bo‘ladi. Jarayon sleep rejimida bo‘lganida, u hech qancha kompyuter 
vaqtini sarflamaydi, lekin harakatsiz bo‘lib, ishga tushirilishni kutib turadi. Bola 
jarayon buyruqni bajarib bo‘lgandan so‘ng, u ona jarayonga komandani 

---

III. NAZARIY MATERIALLAR 
72 
muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz bajarilganligi to‘g‘risida o‘zining chiqish 
holati orqali xabar beradi va keyin yo‘qoladi. Ona jarayon uyg‘onadi(ishga 
tushadi) va boshqa buyruqlarni berib turadi. 
Siz jarayonni orqa fonda komandaning oxiriga ampersand (&) belgisini 
qo‘yish orqali ishga tushirganingizda, shell bola jarayonni sleep rejimiga tushirmay 
va bola jarayon tugallanishini kutmay uni jarayonlarga bo‘ladi. Shell komandasini 
bajarayotgan ona jarayon bola jarayon ish raqami va PID raqami haqida hisobot 
berib, boshqa buyruqlarni berib turadi. Bola jarayon ona jarayondan mustaqil 
ravishda orqa fonda ishlaydi. 
Shunday bo‘lsa ham shell siz bergan komandalarni ko‘pini ishga tushirish 
uchun jarayonni bo‘linadi, ba‘zi komandalar esa shellning ichiga o‘rnatiladi. Shell 
o‘rnatilgan komandalar (builtin)ni ishga tushirish uchun jarayonni bo‘lishi shart 
emas. 
Login shelli yoki shellostisi kabi berilgan jarayon ichida siz o‘zgaruvchilarni 
ko‘rsatishingiz, initsalizatsiya qilishingiz, o‘qishingiz va almashtirishingiz 
mumkin. Lekin (по умолчанию) boshlang‘ich holatda o‘zgaruvchi jarayon uchun 
lokal hisoblanadi. Jarayon bola jarayonga bo‘linganda, ona jarayon bolaga 
o‘zgaruvchining qiymatini bermaydi. Siz bola jarayonlar uchun o‘zgaruvchi 
qiymatiga ruxsatni (global) export builtin lar orqali berasiz. 
Tarix 
Tarix mexanizmi, C Shelldan moslashtirilgan xususiyatlar, yaqinda 
chaqirilgan komandalar qatori ro‘yxati(shuningdek 
events
deb nomlanadi)ni 
saqlaydi va ro‘yxatdagi ixtiyoriy event(hodisa)ni qayta bajarilishini qo‘llab-
quvvatlaydi. Bu mexanizm sizga oldin foydalanilgan komandalar variantlarini 
ishlatish va ulardagi argumentlarni qayta ishlatish imkonini beradi. Siz ilgari 
foydalangan seansda yoki bundan oldingisida foydalanilgan qiyin komandalar va 
argumentlaringizdan nusxa olishingiz va bir-biridan farqlanuvchi komandalar 
seriyasini yordamchi usullar bilan kiritishingiz mumkin. Shuningdek, tarix 
ro‘yxati siz qilgan ishlarni yozib qo‘yish uchun xizmat qiladi. Bu siz xato qilib 
qo‘yganingizda va nima qilganingizga yoki qachon komandalar seriyasini o‘z 
ichiga olgan jarayonni qayd etib bormoqchi bo‘lganingizga ishonchingiz komil 
bo‘lmaganida yordam berishi mumkin. 
Builtin tarixi tarix ro‘yxatini ko‘rsatadi. Agar ko‘rsatmasa, ba‘zi o‘zgaruvchilarni 
o‘rnatishingiz kerak bo‘ladi.