Tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etish bosh ilmiy metodik markazi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

tail:Faylning oxirini ekranga chop qilish 
tail utilitisi ham head utilitasiga uxshab standart holda faylning oxirgi 10 
qator matnini ekranga chop qilishga yordam beradi. 
$ cat months 
Jan 
Feb 
Mar 
Apr 
May 
Jun 

---

III. NAZARIY MATERIALLAR 
38 
Jul 
Aug 
Sep 
Oct 
Nov 
Dec 
$ head months 
Jan 
Feb 
Mar 
Apr 
May 
Jun 
Jul 
Aug 
Sep 
Oct 
$ tail -5 months 
Aug 
Sep 
Oct 
Nov 
Dec 
sort: Faylni tartib bo`yicha saralab ekranga chop qilish 
sort utilitasi orqali faylni o`zgartirmasdan turib fayldagi matnni har bir qatori 
bo`yicha saralashga xizmat qiladi. 
$ cat days 
Monday 
Thuesday 
Wednesday 
Thursday 
Friday 
Saturday 
Sunday
$ sort days 
Friday 
Monday 
Saturday 

---

III. NAZARIY MATERIALLAR 
39 
Sunday 
Thursday 
Thuesday 
Wednesday 
Bu yerda 
days
degan matn faylning ichidagi matn chop qilinib 
sort
utilitasi 
orqali har bir qatorga ko`ra alfavit tartibda joylashtirilyapti. 
uniq: Faylda ko`p takrorlangan qatorlarni o`cherish 
uniq(unique) utilitasi orqali faylni o`zgartirmasdan turib, unda ko`p 
takrorlangan qatorlarni o`chirib ekranga chop qilishga xizmat qiladi. 
$ cat dups 
Cathy 
Fred 
Joe 
John 
Mary 
Mary 
Paula 
$ uniq dups 
Cathy 
Fred 
Joe 
John 
Mary 
Paula 
Bu yerda 
dups
degan matn faylning ichidagi barcha matnlar ekranga chop 
qilinib, 
uniq 
utilitasi orqali esa ko`p takrorlangan qatorlarni o` chirib tashlandi 
ya`ni Mary ni. 
diff: Ikkita faylni solishtirish 
diff(difference) utilitasi ikkita faylni o`zaro solishtirib ular o`rtasidagi farqni 
ekranga chop qiladi. Ushbu utilita faylni o`zgartirmasdan turib, hisobot yoki xat 
yoki dastur kodining ikkita versiyalarini solishtirish uchun foydalidir. 
file: Fayl haqida ma`lumot olish 
file utilitasi orqali Linux tizimida faylni ochmasdan turib, u haqdagi 
ma`lumotlarni olishingiz mumkin. Quyidagi misolda file utilitasi orqali 
letter_e.bz2
faylni haqidagi ma`lumotlarni kurish mumkin. 
$ file letter_e.bz2 

---

III. NAZARIY MATERIALLAR 
40 
lette_e.bz2: bzip2 compressed data, block size = 900k 
Bu yerda 
letter_e.bz2
ma`lumotlari bzip2 ga ko`ra zip (arxiv)langan , 
ma`lumot hajmo 900 kilobayt 
 
 
2.3.
 
Jarayonlar o`rtasidagi aloqalar 
7
Kanal(|) lar Linux operatsion tizmining ajralmas qismi sanaladi. Jarayonlar 
o`rtasidagi aloqalar UNIX va Linux ning ajratib turadigan xususiyatlari 
hisoblanadi. Kanal (vertikal ko`rinishdagi | bilan yoziladi) shunday turdagi 
aloqalarga kiradi. Sodda qilib aytganda, kanal(|) bir utilitning chiqishi bo`lib 
boshqa utilitning kiruvchi ma`lumotlari sifatida junatiladi. Unix/Linux 
terminalogiyasidan foydalanib, kanal bir jarayonning standart jarayonni chiqishini 
olib va buni boshqa jarayonning standart kirishi uchun yo`naltiriladi. Ko`p qismi 
shundaki, ekrandagi jarayon standart chiquvchiga uzatiladi. Agar buni siz 
yo`naltirmagan bo`lsangiz, bu chiquvchi ekranda hosil bo`ladi. Kanal(|) dan 
foydalanib, siz chiquvchini yo`naltirishingiz mumkin bu boshqa utilitning standart 
kiruvchisi o`rnida bo`ladi. Misol uchun, 
$ cat months | head 
Jan 
Feb 
Mar 
Apr 
May 
Jun 
Jul 
Aug 
Sep 
Oct 
Keyingi buyruq katalogdagi fayllar sonini aniqlashda yordam beradi. 
wc(word count) utilitasi –w yordami bilan fayldagi so`zlar sonini ekranga 
chiqaradi. 
$ ls | wc –w 
14 
7
A Practical Guide to Fedora and Red Hat Enterprise Linux, fifth edition, Mark G. Sobell, 
U.S. Corporate and Government Sales, pages 158-162. 

---

III. NAZARIY MATERIALLAR 
41 
Siz kanaldan printerga chiquvchi sifatida junatishda foydalanasiz. 
$ tail months | lpr
Echo va date Linux utilitalari to`plamida tez-tez ishlatiladigan 
utilitalardandir.