Tasdiqlayman” O’quv ishlari bo’yicha

Ma’rifat(ulloh) – tasavvufda tariqatdan keyingi uchinchi bosqich bo‘lib, “Alloh(Haq)ni tanish” ma’nosini bildiradi va “fano fi-l-loh” maqomidan “baqo bi-l-loh” maqomigacha bo‘lgan ma’naviy takomil darajasini anglatadi YUqoridagi majoziy o‘xshatishni davom ettirsak, “ma’rifatulloh” bosqichini xumdonga qiyos etish o‘rinli bo‘lib, bu “xumdon”ning olovi esa “ishqi ilohiy”dir. Ana shu muqaddas ishq olovi butun borlig‘ini chulg‘ab olib, inson ruhiyatidagi nafs yo‘liga moyillik va xudbinlik “chirki”ni butkul kuydirib tashlagan bo‘lsa, sufiy “haqiqat” bosqichiga ko‘tarilib, oriflik maqomiga erishadi. Tasavvufda faqat oriflik maqomiga erishgan sufiygina piri murshid xirqasiga noil bo‘lishi mumkin.

Jadidchilik harakati - milliy mustaqillik uchun kurashning jadidlar olg‘a surgan madaniy–ma’rifiy yo‘nalishi bo‘lib, bu yo‘lning fidoiylari ishni “usuli jadid” maktablari ochish, ularga mos darslik va o‘quv qo‘llanmalar tayyorlab nashr etish, “darsxonai ibrat” hisoblangan milliy teatr va milliy dramaturgiyani shakllantirishdan boshlab, asta-sekin keng ko‘lamli siyosiy va iqtisodiy mustaqillik uchun kurash (“Turkiston muxtoriyati”), milliy ma’naviy merosdan ajralmagan holda yangi davr saviyasiga muvofiq ilm-fan asoslarini ishlab chiqish, ilg‘or jahon ilmi darajasida fikrlovchi milliy ziyolilar qatlamini tarbiyalab etkazish vazifalarini barcha to‘sqinliklar va qarshiliklarga qaramay dadillik va izchillik bilan amalga oshirib borishga erishdilar va ushbu sobitqadam intilishga butun borliqlarini baxsh etdilar. Ularning urinishlari behuda ketmadi, sho‘rolar davrida ham millat fidoiylari qaramlik sharoitining butun murakkabliklariga qaramay, ushbu yo‘lni imkon darajasida rivojlantirib bordilar, mustaqillik davriga kelib esa bu ulug‘ an’analar bor bo‘yi bilan qad rostlab, jahoniy miqyos kasb etdi.

Asotir tafakkur - Borliq mohiyatini idrok etishga dastlabki urinish bo‘lib, ibtidoiy jamoa, qisman qadimgi dunyo va o‘rta asrlar odamining fikrlash tarziga xosdir. Bu davrlarda aksariyat insonlar g‘ayb olamiga oid narsa-hodisalar va mavhum tushunchalarni moddiy voqelik ashyolaridan ajratib tasavvur qila olmaydilar, mushriklikning kelib chiqish sababi ham shunda.