Сўз туркумлари ҳақида

2.2§.1. DEREVATSIYA VA KOMPOZITSIYA USULLARIDA

Sifatlar ham otlar kabi turli usullar vositasida yasaladi.

Derevatsiya va kompozitsiya usullari yordamida sifat yasash ko‘p tarqalgan usullardan hisoblanadi.

O‘zbek tilida ikki xil usul bilan yasaladi¹².

A) Morfologik usullar

B) Sintaktik usullar

Ingliz tilida sifat quyidagi usullarda yasaladi¹³.

A) derivatsiya usuli bilan

B) kompozitsiya usuli bilan

S) suffikslar vositasida

Endi yuqoridagi sifat yasash usullari haqida alohida-alohida umumiy ma’lumot beramiz.

Derevatsiya usuli bilan sifat yasash (Adjective Formation by Means of Derevation)

Affeksal morfemalar (prefiks va suffikslar) yordamida sifatlar yasash derivatsiya usuli deyiladi. Ingliz tilidagi yasama sifatlar birlamchi va ikkilamchi derivatsiya yordamida yasalishi mumkin.

Affekslarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri so‘z o‘zagiga qo‘shish bilan yangi so‘z yasash birlamchi derivatsiya (Primary Derivation) deyiladi. Masalan:

Wood – yog`och – wooden – yog`ochdan yasalgan,

Day – kun – dayly – har kun chiqadigan

Ice – muz – icy – muzlagan – muzdek

Damp – namlik, zaxlik, dampy – zax, nam, dampish – sal nam, namroq

Affikslar yordamida yasalgan negizlarga yasama suffikslar qo‘shib yangi so‘zlar yasash ikkilamchi derivatsiya (Secondary Derivation) deyiladi. Masalan:

Lucky – baxtli, (luck-baxt+u suffuks)

Unlucky – baxtsiz (un+luck+y)