Strategik marketing

2.1-rasm. Vundt egri chiziqi
1
 
 
Tovarlarning  qiyosiy  tavsifnomalari  tufayli  vujudga  kelgan  rag‘batlantirish 
tovarlar  siyosatini  ishlab  chiqish,  segmentlash  va  pozitsiyalash,  kommunikasiya  va 
siljtish  kabi  katta  qismi  bu  kutilayotgan  ehtiyojlarning  qondirilishiga  qaratilgandir. 
Yaxshimi, yomonmi, har qalay tovarlar asab tizimiga stimullar sifatida ta’sir qiladi va 
bu  o‘yinchoqlarning  bolalarga  ko‘rsatadigan  ta’sirini  eslatadi.  Ma’lum  bir 
o‘yinchoqlarning  yo‘qligi  bolaning  aqliy  rivojlanishida  turg‘unlikka  olib  keladi. 

---

 
39 
 
 
Shunga,  o‘xshash  iste’mol  jamiyati  beradigan  stimullardan  mahrum  bo‘lgan  katta 
yoshdagi kishi ham zerikish, diqqinafaslik va yolg‘izlikdan iztirob chekadi. 
“Ko‘pchilik  yangi  mashina  sotib  olganda  o‘zini  yoshroq  his  qiladi  va  o‘z 
mashinasining  eskirishini  o‘zi  yoshiga  bog‘liqdek  his  qiladi.  SHu  tariqa  mashina 
sotib  olish  jismoniy  yangilanish  o‘rniga  ramziy  o‘lchov  kasb  etadi”.          Binobarin, 
organizm  havo  va  ozuqaga  muhtoj  bo‘lganidek,  stimullar  va  turli  hissiyotlarning 
doimiy  oqimiga  ham  muhtojdir.  Insonlar  ehtiyojlarga  ehtiyoj  sezadilar.  Bu  asosiy 
motivasiya tanglikni yumshatish motivasiyasi bilan bir qatorda inson xulq-atvorining 
butun  rang-barangligini  izohlaydi,  bu  esa  iqtisodchilarning  qarashlariga  kuchli  putur 
etkazadi.  “Yangilikni  qidirish”  nazariyasi  o‘z  turmush  tarziga  o‘zgarish  va  yangilik 
olib kirayotgan iste’molchilarning xulq-atvorini izohlaydi.  
Iste’molchilar farovonligining determinantlari. Eksperimental psixologiyaning 
inson  motivasiyasini  o‘rganishga  qo‘shgan  asosiy  hissasini  sharhlash  oxir-oqibatda 
ehtiyoj  tushunchasini  yanada  kengroq  tushunishga  olib  keladi.  Biz  iqtisodchilarning 
qarashlaridan  boshladik,  ular  uchun  ehtiyoj  asosan  xaridorlarning  xulq-atvorida  aks 
etuvchi  “etishmaslik  holati”  bo‘lib,  bu  holat  mazkur  tanqislik  holatining  zamirida 
yotuvchi  motivasiya  tabiatini  hech  qanday  izohlamaydi.  Motivasiya  nazariyasining 
yo‘qligi  iqtisodchilarni  ularning  dastlabki  taxminlaridek  qiymatga  ega  bo‘lgan  va 
haqiqatda kuzatilayotgan xulq-atvorga jiddiy aloqasi bo‘lmagan me’yoriy tavsiyalarni 
ifodalashga olib keladi.
 
Psixologlarning 
tadqiqotlari 
motivasiyaning 
umumiy 
yo‘nalishlarini 
belgilashga  imkon  beradi,  bu  yo‘nalishlar  shaxsning  umumiy  farovonligini 
izohlashga  imkon  beruvchi  omillar  bo‘lib,  ular  xulq-atvorlarning  butun  boshli 
yig‘indisini izohlay oladi. Bu determinantlarni uch guruhga bo‘lish mumkin: komfort, 
lazzatlanish  va  rag‘batlantirish.  2.2-rasmda,  bir  tomondan,  uch  determinantlar 
o‘rtasidagi  munosabatlarning diagrammalari, ikkinchi tomondan,  ularning shaxsning 
farovonligiga bog‘liqligi chizmasi tasvirlangan. 
Komfortni  izlashdan  maqsad  -  tanqislikni  bartaraf  etish  va  shu  bilan  salbiy 
ne’matlarni  ta’minlashdir;  rohatlanish  va  rag‘batlantirishning  maqsadi  esa  ijobiy 
ne’matni tanlashdir. 

---

 
40 
 
 
 
 
 
O`ziga xos 
qoniqmaslik  
(faollik o`ta yuqori) 
 
 
 
Taqsimlangan noqulaylik 
(faollik uta sust) 
 
 
 
Tanglikning yumshashi 
 
 
Zеrikishga qarshi kurash