Statik biokimyо

Nazorat uchun savollar 

 

1. A vitaminning kimyoviy nomi nima deb ataladi? 

2. A vitaminga xos sifat reaktsiyalari qanday bajariladi? 

3. C vitaminga xos sifat reaktsiyalari qanday bajariladi? 

4. Sariq qon tuzi temir (III) -xlorid bilan nima hosil qiladi.?  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

DINAMIK BIOKIMYО

 

UGLEVODLAR  ALMASHINUVI 

 

Nazariy tushuncha:

 

Inson  va  ko'pgina  hayvonlarning  kundalik  ovqatida  uglevodlar  boshqa  oziq  moddalarga 

nisbatan  ancha  ko‘p  miqdorda  uchraydi.  Masalan,  odam  uchun  bir  sutkada  oqsillar  va  yog'lar 

o‘rtacha  100-110  g.  kerak  bo‘lsa,  bu  ko‘rsatgich  uglevodlarga  nisbatan  450-600  g.  ni  tashkil 

qiladi. Uglevodlarning katta miqdorda qabul qilinishi birinchi navbatda ularning tanada osongina 

parchalanib energiya  berilishi  bilan  tushuntiriladi.  Kishi  uchun  uglevodlar  manbai bo‘lib  un  va 

un  mahsulotlari,  unli  va  donli  ovqatlar,  kartoshka,  sut  va  sut  mahsulotlari  hamda  shirinliklar 

xizmat qiladi. Yana inson oz miqdordagi uglevodni go‘sht va jigar bilan glikogen shaklida ham 

qabul  qiladi.  Ko‘rinib  turganidek  tabiatda  uglevodlarning  asosiy  manbai  o‘simliklar  bo'lib, 

ularning ichida muhim uglevod kraxmaldir. 

O‘txo'r  hayvonlarda  ular  iste'mol  qiladigan  ovqatning  asosiy  qismini  turli-tuman 

o‘simliklar  tashkil  qilib,  ular  inson  hazm  qila  olmaydigan  klechatka,  ya'ni  sellyulozani  ham 

o‘zlarining  oshqozon-ichak  traktida  o‘zlashtirish  qobilyatiga  ega.  Bu  xildagi  uglevodlar 

hayvonlarning  ko‘p  kamerali  oshqozonida  simbiotik  yo'l  bilan  hayot  kechiradigan 

mikroorganizmlar  yordamida  parchalanadi.  Shuni  ham  aytish  joizki,  uglevodlardan  glyukoza 

(monosaxarid)  aynan  shu  mikroorganizmlar  uchun  oziq  modda  bo‘lib  hisoblanadi.  Agar 

oshqozon-ichak  yo'lida  u  ma'lum  sabablarga  ko‘ra  ko‘p  uchrasa,  mikroorganizmlar  juda  tez 

ko‘payib  ketadi.  Uglevodlarning  organizm  uchun  nihoyatda  zarur  energiya  manbai  ekanligini 

shundan  ham  tasavvur  qilish  mumkinki,  agar  uning  me'yoriy  miqdori  qonda  kamayib  ketsa 

(gipoglikemiya)  kishi  darmonsizlanib,  tana  harorati  pasayib  ketadi,  muskullar  zaiflashadi, 

charchash sezgisi paydo bo‘ladi. Agar qondagi glyukoza miqdori yanada pasaysa, o‘lim yuzaga 

kelishi  ham  mumkin.  Odatda  qondagi  glyukoza  miqdori  80-120  mg%  bo‘lib,  kuchli 

gipoglikemiya bu meyoriy ko‘rsatgich 40 mg% va undan past bo‘lganida yuzaga keladi. Qondagi 

glyukoza  muskullardan  tashqari  markaziy  nerv  tizimi  uchun  ham  nihoyatda  zarur  oziq  modda 

bo‘lib hisoblanadi. Shuning uchun ham gipoglikemiya vaqtida markaziy nerv sistemasi faoliyati 

pasayib,  bosh  aylanadi,  kishi  hushidan  ketadi,  alahsiraydi,  terisi  oqarib,  ter  bosadi,  yurak 

faoliyatida  o‘zgarish  kuzatiladi  va  hokazo.  Bunday  paytlarda  qonga,  teri  ostiga  glyukoza 

yuborilsa yoki qand iste'mol qilinsa qayd qilingan holatlardan tezda chiqish mumkin.