Sportda matematika

 
Фан бўйича талабаларнинг билимига, кўникма ва малакасига қўйиладиган талаблар 
"Анатомия" фанини ўзлаштириш жараёнида амалга ошириладиган масалалар доирасини 
"Умумий анатомия" ва "Хусусий анатомия" қисмларига ажратиш мумкин. Ўқув дастурининг 
"Умумий анатомия" қисмида "Остеосиндесмология", "Миология" ва "Динамик анатомия" 
бўлимларидан ташкил топган. " 
Хусусий анатомия" хам 3 бўлимдан иборат бўлиб, унда "Ички аъзолар хақида таълимот", 
"Кон-томирлар тизими" ва "Нерв тизими ва сезги" бўлимларидан иборат. Анатомиянинг 
иккала қисмида назарий билимлар баён этилган. Тавсия этиладиган намунавий дастурда 
алохида ажратилган бобларда одам организми индивидуал тараққиётнинг даврларига кўра 
ўсиш ва ривожланиш хусусиятлари, ёшга қараб ўзгариши ва жинсга хос бўлган 
хусусиятларни тараққиёти ҳақида билимлар киритилган. 
"Остеосиндесмология" бўлимида нафақат суякларни тузилиши, балки спорт фаолиятида 
турли харакатлар ва машқларни бажарилишини бажарилишини таъминловчи бўғимлар ва 
бойламларни тузилиши ва хусусиятлари берилган. "Миология" бўлимида спортчиларнинг 
амалий фаолиятида кенг қўлланиладиган холат ва харакатларни таъминловчи мускулларни 
нафақат топографик, балки функсионал гурухлари ёритилган. 
"Динамик анатомия" алохида бўлим бўлиб, спорт муаммоларини ечишга қаратилган, хар бир 
спортчи турли холат ва харакатларини бажаришда иштирок этувчи таяч-харакат 
аппаратининг иштирокини мустақил тахлил қила олиши лозим. "Хусусий анатомия" 
"Спланхнология ёки "Ички аъзолар" бўлимидан бошланади. Модда алмашинувида иштирок 
этувчи тизимлар чуқур ўрганилади. Буларга "Хазм тизими", ""Нафас тизими", Сийдик айриш 
тизими ва эндокрин тизимларига оид аъзоларнинг жойлашуви, тузилиши ва функсиялари 
тахлил қилинади. "Қон айланиш тизимнинг" таърифидан ташқари қон томирларининг 
классификасияси, гемодинамика принсиплари, топографияси, шохланиши, қонни йиғиш ёки 
қон билан таъминлаш сохалари бўйича маълумотлар махсус жадвалларда берилган. Лимфа 
тизими кенгайтирилиб, "Иммун тизими аъзолари" деган бўлим биринчи маротаба дастурга 
киритилган ва бу тизим хақидаги билимлар баён этилган. Энг мураккаб тизимлардан "Нерв 
тизимига алохида ахамият берилган, чунки бу тизим организмни идора этуви тизим бўлиб, 
уни шартли равишда бўлинган қисмларини қамраб олинган. Хар бир тизимга хос аъзоларни 
келиб чиқиши, жойлашуви, макроанатомик тузилиши билан бир қаторда, аъзоларни 
функцияларини бажарилиш хусусиятларини талабалар билиши керак. 
- талаба дастур мавзусини ўрганиш мобайнида фақат билимга эга бўлмасдан, балки маълум 
кўникмаларни хам орттириши керак. Анатомия фани жараёнида талаба маълум 
кўникмаларга эга бўлади: одам танасининг проексиясида асосий суякли тузилмалар - 
аниқловчи нуқталар асосида аъзоларни, мускулларни жойлашувини, бўғимларни 
ҳаракатларини, томирлар ва нервлар проексиясини, антропометрик улчовларини тўғри 
ўтказишини таъминлайди. Жисмоний тарбия институтларининг талабалари учун айниқса 

---

24 
керак бўлган спортга танлашда морфофунксионал курсаткичларнинг роли, анатомо-
антропологик белгилар ва ирсият билан муҳитнинг спортчилар конститусиясининг 
шаклланиши маҳоратининг ўсишига таъсири, динамик анатомия бўлимида спорт амалиётида 
энг кўп қўлланилаётган холатлар ва ҳаракатларни бажаришда таянч-ҳаракат аппаратини 
морфо-кинезиологик тахлилини қилишга доир кўникмаларига эга бўлиши керак. 
- талаба фундаментал анатомиядан олинган далиллар асосида тренировка жараёнини тўғри 
ташкил этиш малакасига эга бўлиш. 
- Спорт амалиётида антропометрик кўрсаткичлар асосида эса ташхисий спорт танловини
самарали ўтказа олиш. 
- Турли холат ва ҳаракатларнинг анатомик тахлили асосида талаба ўз махоратини ошириш. 
Спортчи ўз мутахассислигидан техника самарасини ошириш ва такомиллаштириш 
малакаларига эга бўлиш керак .