Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар

 
СИФАТ – СПОРТ ТАЪЛИМ СОҲАСИ РИВОЖИНИНГ АСОСИЙ ГАРОВИ 
Ашуров А.Д., ўқитувчи, Исаев Н.И., ўқитувчи, Обланазаров Ф.А., ўқитувчи Самарқанд 
давлат университети, Самарқанд, Ўзбекистон 
Ҳозирги кунда муваффақият гарови – фаолият туридан қатъи назар маҳсулотнинг юқори 
сифатидир. Сифат худди бирор шахсга нисбатан бўлганидек, корхона ва ташкилотларга ҳам 
етказиб берувчи ва қабул қилувчиларнинг жуда катта қизиқиш ва ғамхўрликлари предметидир, 
чунки бизни ўраб турган борлиқ сифат баҳосига тегишлидир. Бироқ жуда кўп ҳолларда бу баҳо 
ҳис-туйғулар таъсирида бўлади, у юзаки ва холис эмас. 
Шунингдек, сифат маориф муассасалари фаолиятини баҳолашнинг сифатли мезонларини 
талаб этувчи турли муҳитнинг оммабоп мурожаатлари билан бирга педагогик назария ва 
амалиёт учун ҳам муҳим даъват бўлиб бормоқда. 
Сифат, бу – интизомга оид тушунча бўлиб, у турмушимизнинг деярли барча соҳаларига, 
хусусан инсоний фаолликка ва ҳар қандай жараёнга тааллуқлидир. Адабиётларда турмуш ва 
меҳнат сифати ҳақида нисбатан яхши таъриф ва изоҳлар берилган. Ушбу муаммога тегишли 
илмий ишлар камроқ даражада илм-фанга, ундан ҳам камроқ даражада спортга бағишланган. 
Жисмоний тарбия ва спорт инсон ҳаётининг барча босқичларида соғлиқ ва фаол ҳаёт 
тарзини таъминлашда муҳим аҳамиятга эга эканлиги таъкидлаб келинган. Албатта, жисмоний 
тарбия турли спорт мактаблари ва бошқа хизмат кўрсатувчи клублар билан ўзаро алоқаларни 
йўлга қуйишда ҳаётнинг барча жараёнларида муҳим аҳамият касб этган бўлса, спорт айнан 
соғлиқни сақлаш ҳамда спорт таълими натижаларини қўлга киритишда ва инсоннинг ижтимоий 
ва шахсий ривожланишида катта аҳамиятга эгадир. 

---

Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар 
Халқаро иштирокчилар ҳамкорлигида республика илмий-амалий анжумани материаллари
 
13 
Сифат айнан спорт таълим соҳаси ривожининг асосий гарови ҳисобланади. Спорт 
клублари ўртасида кескин рақобат муҳитининг шаклланганлиги, айнан спорт клублари олдида 
турган асосий вазифа сифатида рақобатбардош спортчиларни тайёрлаш ўз долзарблигини 
белгилаб беради. Спортчиларни тайёрлашда машғулот олиб бориш сифатини яхшилаш, спорт 
клублари олдидаги муҳим масалаларидан ҳисобланади
[2]
. 
Глобаллашув шароитида стабил ва стратегик муаммоларидан бири бўлиб, спорт 
клубларида спортчиларни тайёрлаш сифатини яхшилашдаги муаммоларни тубдан ҳал этишига 
боғлиқдир. Спорт клубларида спортчиларни тайёрлашда сифатни яхшилаш жараёни спортчини 
ёшлигидан шуғуллантириб ва чиниқтиришдан тортиб, то жаҳон ареналарида чиқиб юқори 
ўринларни қўлга киритишда сифатли амалий хизматларини кўрсатиш ҳам зарур масалалардан 
биридир. 
Дунёнинг тараққий этган кўпгина мамлакатлари ривожланишга тўртки бўлаётган омил 
асосан спорт клублари ўртасидаги рақобатдир. Ривожланган давлатлар хусусан, АҚШ, Европа 
давлатлари, Япония, Корея ва Хитой, Россия давлатларида кучли спортчиларнинг етишиб 
чиқаётганлиги ва рақобатнинг кучлилиги эвазига спорт клублари ўртасида юқори натижага 
эришилмоқда. Бироқ, спорт бизнесда муҳим ўзгаришлар рўй бермоқда. 
Бугун спортни давлат томонидан ҳуқуқий тартибга солиш бўйича муҳим таъсир 
кўрсатади ва профессионал спорт билан яқин муносабатлар мавжуд. 
Жисмоний тарбия натижасининг барқарорлиги шуғулланувчининг шахсига таъсир 
кўрсатиши сабаби сифатида танага бўлган муносабати билан белгиланади. Бундай ҳолда 
ўқувчини жисмоний маданият бўйича баҳолашнинг асосий мезони сифатида унинг индивидуал 
мойиллиги (аксиологик лаёқати), масалан, унга юклатилган мажбуриятни бажара олишига 
сарфлайдиган куч-ғайрати, морфологик вазифаларга мойиллиги (инструментал лаёқати) олдида 
белгиланган меъёрларни ҳурмат қилиши, масалан, ҳаракатлантирувчи билими ва қобилияти 
қабул қилиниши асосли ҳисобланади. 
Жисмоний маданият педагогикасининг янги парадигмаси маориф муассасаларидан 
ўқувчиларда ўз билим ва кўникмаларини, жисмоний тайёргарликларини, интеллектуал 
салоҳиятларини, шунингдек, индивидуал лаёқатларини доимий равишда такомиллаштириб 
туришларига хоҳиш-истакларини уйғотувчи дидактик ва тарбиялаш жараёнини ташкил этишни 
талаб қилади. 
Маълумки, ҳозирги вақтда замонавий маориф тизимининг зарурий қисми сифатида 
ўқувчиларнинг мустаҳкам саломатлигини, жисмоний ва руҳий ҳаракатлари ривожланишини, 
шунингдек, мунтазам фаол ҳаракатдан завқ олишни кафолатловчи жисмоний тарбия қабул 
қилинган. Мактаб, оила ва жамият томонидан тегишлича қўллаб-қувватлаш ёрдамида ушбу 
хурсандчилик ўқувчи билан мактабда билим олиши ҳамда истиқболда соғлом ва фаол турмуш 
тарзини кечиришида ҳамоҳанг бўлиши керак. 
Сифат, бу – мижозларни ҳайрон қолдирадиган ва ҳатто қойил қолдирадиган нарса, деган 
эди Сифатни бошқариш умумиттифоқ концепцияси (Total Quality Management) муаллифи 
Эдвардс Деминг. TQM мактаб жамоасининг ҳар қайси аъзоси бир вақтда “мижоз” ва “етказиб 
берувчи” бўлиб ҳисобланишини назарда тутади. Маориф муассасаларининг мижозлари, бу – 
авваламбор, мактаб фаолиятидан яхши натижаларни кутиб қолувчи ўқувчилар ва уларнинг 
оиласи. Ўқувчилар – мактабнинг нафақат муҳим мижозлари, балки TQMга мувофиқ, 
ўқитувчилар (ички мижозлар) билан биргаликда биринчи линиянинг ўз маҳорати, лаёқати, 
қизиқиши ва характерларини доимий равишда ривожлантириб борувчи ишчилари бўлиб ҳам 
ҳисобланади. TQM философияси таълим жараёнида ўқувчини предмет-маҳсулот тоифасигача 
кучсизлантириш билан мос келмайди. 
Сифат деганда, мижоз ва манфаатдор томонларнинг талаб ва истакларини амалга 
ошириш даражаси ёки белгиланган маориф талабларига ёки илмий назарияга муносиблик, 
шунингдек, баҳолашнинг қатъий мезонларини бажариш даражаси тушунилади. 
Жисмоний маданият сифатини такомиллаштиришни, баҳолаш каби, сифат 
кўрсаткичлари (ўзгарувчиларга боғлиқ) иерархиясини аниқлаш ва ўрнатишдан бошлаш керак. 
Албатта, ушбу иерархия унинг субъектларини белгиловчи мақсадлари ва натижаларидан келиб 
чиқади. Бундай вазиятда таълим бериш сифатини баҳолаш ҳар доим ҳам холисона ва миқдорий 
натижаларга асосланавермайди. 

---