She’riy san’atlar Talmeh san’ati

Vosita – o‘xshatilish belgisi (kabi).

Vosita ishtirok etgan o‘xshatishlarda tashbeh aniq ko‘rinib, bilinib turadi. So‘z san’atida -dek, -day, -cha, -simon, -vor, -saro, -oso, -vash, -iy, -oyin kabi qo ‘shimchalar, kabi, singari, misli, go‘yo, yanglig‘, xuddi, o‘xshab, nechukki va boshqa so‘zlar vosita bo‘lib keladi. Ko‘p hollarda asos ishtirok etmaydi. Misollarga murojaat qilamiz:

Sanga binafsha kibi qaddi nigun,

Bosh ko‘tara olmay uyotdin zabun.

Ul ulus jondin ayru el yanglig‘,

Sayr etib suv yuzida у el yanglig‘.

Ba’zan vosita ham tushib qolib, tashbehda o‘xshamish bilan o‘xshatilmishgina ishtirok etadi. Masalan, «qoshi hilol-dek egik» deyish o‘rniga «qoshi hilol», «qomati sarvdek tik» deyish o‘rniga «sarvqomat», «yuzi oydek» o‘rniga «yuzi oy» ishlatiladi.



Ermas alar tufrogl-u, sen nuri роk,

Xilqat alarg‘a-vu sanga – tiyra xok.

baytida ham shu holatni ko‘rish mumkin. Asos va vositaning qo‘llanish yoki qo‘llanmasligidan qat’iy nazar o‘xshamish bilan o‘xshatilmish ishtirok etgan o‘xshatish san’ati mutlaq tashbeh (aniq o‘xshatish) deyiladi.

Ayrim o‘rinlarda o‘xshamish ham tushib, o‘xshatilmishning o‘zigina saqlanadi. «Hilol», «sarv», «oy», «gul» so‘zlarining o‘zi o‘xshamishga ham ishora qiladi va bu kinoya tashbeh (ishora o‘xshatish) deb ataladi.

Bo‘rini dag‘i galadin dur qil,

Suv beribon bog‘ni ma ‘mur qil. (Navoiy)

baytida to‘rtta kinoya tashbeh bor: bo‘ri – bo‘ridek talovchilar, gala – gala singari xalq, suv – suvdek (zarur) adolat, bog‘ – bog’ga o‘xshash mamlakat tashbehlarining ishoralaridir.