She’riy san’atlar Talmeh san’ati

Tanosib - baytda, umuman, she’riy bandlarda ma’no jihatidan bir-biriga yaqin tushunchalarni anglatuvchi so‘zlarni qollash orqali hosil qilinadi. Masalan, «bulbul» so‘zi gul, bog‘, chaman, navo so‘zlari bilan; «Ka’ba» esa haj, farz, Tengri, ziyorat so‘zlari bilan mazmuniy bog‘lanib, yaxlit tushuncha, tugal ifoda va jonli lavha yaratadi.

Anda bir shoh hokim-u voliy,

Mulki ma ‘mur-u himmati oliy. (Navoiy)

Ushbu misralardagi shoh, hokim, voliy (hukmdor), mulk va ma ‘mur so‘zlari hokimiyat tushunchasiga tegishli bo‘lganidan tanosub hosil bo‘ladi.

Maylni qo ‘yki, vola-u zor ul,

Jon berib vasliga xaridor ul. (Navoiy)

Tashbeh - adabiyotda keng qo‘llanadigan she’riy san’atlardan biri. Uni o‘zbekcha qilib o‘xshatish desa ham bo‘ladi. Tashbehda narsa, belgi va harakat kabilar boshqasiga o‘xshatish, qiyoslash orqali tasvirlanadi. Bu o‘sha tushunchani anglash va his qilishni osonlashtiradi. Demak, tashbeh ikki narsani bir-biriga o‘xshatishdir. Masalan, «Yuzing go‘zallikda gul kabidir» deyilganda yuz gulga o‘xshatilgan. Tashbehning yuzaga kelishida to‘rt unsur ishtirok etishi mumkin:

O‘xshamish – tasvirda fikr qaratilgan narsa yoki tushuncha (yuz).

O‘xshatilmish tasvirda qiyoslanayotgan narsa yoki tushuncha (gul).

Asos – nimaga ko‘ra o‘xshatishning yuzaga chiqqanligi (go‘zallikda).