Shaxsiy hujjat matnlarining leksiy-uslubiy xususiyatlari

Aim.uz

Shaxsiy hujjat matnlarining leksiy-uslubiy xususiyatlari
Tashkiliy qism

a) O’qituvchi talabalar bilan salomlashadi .

b) Dars xonasini ko’zdan kechiradi, davomadini oladi .

II Uyga vazifani so’rash

Uyga vazifa ogzaki ravishda so’raladi, buyruq, farmoyish matnlarini tuzib kelish. Sabab maqsadini yoritish, til vositalaridan, tinish belgilarida tugri foydalanish

1.Buyruqlar necha xil bo’ladi ?

2.Buyruqlar nima maqsadda tuziladi ?

3.Farmoyish matnining asosiy zaruriy qismlari.

III Fikrlarni jamlash (utilgan mavzular bo’yicha aqliy

hujum)

1. Ma’lum bir shaxsning mehnati , ijtimoiy faoliyati, uziga xos xislat va fazilatlarini aks ettiruvchi rasmiy hujjat bu.

1. 
   Tavsifnoma
   
2. 
   Tavsiyanoma
   
3. 
   Bildirish
   

2. Tilxat bu …

1. 
   Ma’lum bir shaxsdan yoki muassadan pul , hujjat qimmatbaho buyumlar
   

yoki boshqa biron narsa olinganligini tasdiqlovchi hujjat

2. 
   Xizmat sohasidagi, xizmatga aloqador masalani uning ayrim jihatlarini
   

yozma izohlovchi va muassasa rahbariga yoki yuqori tashkilotga yo’naluvchi hujjat

c) tugri javob yuq

3.Tushuntirish xatining nechta zaruriy qismlari mavjud

1. 
   8 ta
   
2. 
   4 ta
   
3. 
   6 ta
   

4.Qanday hujjat turlari mavjud

1. 
   xizmat, rasmiy, tilxat
   
2. 
   buyruq , farmoyish, xizmat
   
3. 
   rasmiy-idoraviy, xizmat , shaxsiy
   

5.Xizmat telegrammalari necha nusxada tayyorlanadi

a) 3 nusxada

b)2 nusxada

c)1 nusxada

6.Telegrammalar qanday yetkaziladi

a) Faks orqali

b) Telegraf orqali

c)Telefon orqali

7. Faksogramma qanday yo’l bilan yuboriladi.

a) Faks orqali

b) Telegraf orqali

c)Telefon orqali

8. Buyruqlar necha turga bo’linadi.

a) 4 turga

b) 2 ga

c) 5ga

9. Kishilar bilan aloqa qilish zarurati jarayonida paydo bo’lishi.

a) Til

b) Nutq

c) Tafakkur

10. O’zbek tilining xususiy normalari nechta.

a) 10 ta

b) 8 ta

c) 4 ta

11. Diolog necha kishi o’rtasida yuz beradi.

a) 2 kishi va undan ortiq

b) 1 kishi

c) 1 kishining og’zaki va yozma nutqi.

12. O’zbek adabiy tili deb …

1. 
   Tarixan tarkib topgan qat’iy me’yorga bo’ysunadigan so’zlovchilarning qaysi hududda yashashidan qat’iy nazar barchasi uchun umumiy bo’lgan
   

tilga aytiladi.

2. 
   O’zbek sheva va lahjalar – dialectal
   
3. 
   Televideniya, radio, matbuotda ishlatiladigan tilga aytiladi.
   

13. Xatlar mazmuniga ko’ra …

a) Ichki va tashqi

b) Oddiy va murakkab

c) Ichki va murakkab

5. Tavsifnomaning asosiy zaruriy qismlari nechta

a)8 ta

b)4 ta

c) 6 ta

IV.Yangi mavzu bayoni

Bo’lgan voqea yoki mavjud holatlarini bildirish axborot berish mazmunida ifodalaydigan hujjat. Ma’lumotnomalar, odatda,yuqori idora , mansabdor shaxs hamda oddiy kishilarning ko’rsatmasiga, talabiga yoki iltimosiga binoan tuziladi; suralayotgan yoki iltimos qilinayotgan axborot va ma’lumatlarni uzida aks ettradi

Ma’lumotnoma uz xususuyati va mazmuniga ko’ra 2 ga: xizmat ma’lumotnomasi va shaxsiy ma’lumotnomaga bo’linadi. Xizmat ma’lumotnomasi – muassasa faoliyatiga doir voqea – hodisalarini rasmiy aks ettiradi va tasdiqlaydi. Xizmat ma’lumotnomasi axboriy xususiyatiga ega bo’lgan xilma-xil ma’lumotlarni o’z ichiga oladi, zarur hollarda esa raqamli jadvallar ko’rinishida tayyorlanadi .

Bunday ma’lumotnomalar muassasa faoliyatining aloqador voqea- hodisalar haqida yuqori idora yoki mansabdor shaxsni xabardor qiladi.Taqdim etilayotgan ma’lumotlar muasasa , jamoa xo’jaligi ishlab chiqarish faoliyatining muhim masalalar bo’yicha, uning moliyaviy faoliyati , xodim (shtat) lar soni , rejalashtirilgan topshiriqlarni bajarilichi , moddiy – tovar boyliklarining saqlanish holati ; mehnat intizomining axvoli haqida va boshqa suralayotgan masalalar tugrisida bulishi mumkin.

Xizmat ma’lumotnomasi ham uz navbatida 2 ga – ichki xizmat va tashqi xizmat ma’lumaotnomalariga bulinadi. Ichki xizmat ma’lumotnomasi - muasassining ichki ishlari, hujalik faoliyati biror tarkibiy bulimlar yoki ayrim xodim haqida tayyorlanib , shu muassasa rahbariga yullanadi. Bunday ma’lumotnomalar bevosita tuzuvchi

(bo’linma boshlig’i , kadrlar bo’limi boshlig’i, ish yurituvchi, oddiy xodim va boshqalar) tamonidan imzolanadi va oddiy qag’oz varag’iga qo’lda yozilisi ham mumkin. Tashqi xizmat ma’lumotnomasi- muayyan muasasa nomidan yuqori idora yoki mansabdor shaxslarga, ularning ko’rsatmasiga talabiga muvofiq tayyorlanib junatiladi. Bunday ma’lumotnomalar xos ish qog’oziga yoki maxsus bosma qog’oziga yoziladi va muassasa raxbari tamonidan imzolandi.

Har qanday xizmat ma’lumotnomasi boshqa biron bir hujjatni guvohlantirish yoki muayyan qaror qabul qilish uchun asos bo’ladi . Ma’lumotnomalar sanasi u imzolangan va yo’llangan kuni qo’yiladi, chunki u jo’natma hujjatlar daftarida qayt etiladi.

Xizmat ma’lumotnomasiga matn mazmuni ochib beruvchi sarlavha qo’yiladi .

Rasmiy xizmat ma’lumotnomasida bosma ish qogozidagi yozuvlardan tashqari, yana quyidagi qismlar bo’ladi

1. Hujjat jo’natiladigan yuqori idora yoki mansabdor shaxsning nomi

( bosma ish qogozining yarmidan ung tamoniga yoziladi)

2. Hujjat nomi ( Ma’lumotnoma )

3. Ma’lumotnoma matniga sarlavha ( xat boshidan yoziladi )

4. Asosiy matn ( ma’lumotnoma mazmuni )

5. Mansabdor shaxs ( tuzuvchi yoki korxona rahbari) imzosi

Moliyaviy masalalarni aks ettiruvchi rasmiy ma’lumotnomalarad bosh hisobchining ham imzosi va muxr bo’ladi. Ba’zan ma’lumotnomalarda ilovalar ham ko’rsatiladi .

Shaxsiy ma’lumotnoma – muassasalar tomonidan grajdanlarning turmishi va faoliyatidagi aksar voqea- hodisalar va holatlarni tasdiqlab beradigan hamda talab qilingan joylarga kursatiladigan rasmiy hujjat

dir . Masalan, muasasa, muasasa ishchi yoki hodimga uning qaerda, kim bo’lib va qancha maosh olib ishlashi haqida; o’quvchi va talabaga esa qaerda o’qishi haqida , shaxsning tugilganligi yoki vafot etganligi to’g’risida , nikoh bo’lganligi yoki ajralganlik haqida ; Tuman va shahar ijtimoiy ta’minot bo’limi shaxsning nogironligi, nafaqasining miqdori, avtomobilga ega emasligi haqida; shifoxonalar kishining sog’ligi haqida; mahalla idoralari yoki uy- joy boshqarmalari shaxsning yashash joyi, egallab turgan uy joyining maydoni yoki oila a’zolarining soni haqida ma’lumotnomalar beradi.

Yuqoridagi ma’lumotnomalar zaruriy hisoblanadi. biroq idoralarda o’tirib olgan ayrim rasmiyatchi mansabdor xohishi bilan zarur bulmagan kezlarda ham ma’lumotnoma talab qilinadigan hollar bo’lib turadi.

Shaxsiy ma’lumotnoma o’zining zaruriy qismlari jihatidan rasmiy xizmat ma’lumotnomasiga yaqin turadi, chunki shahsiy ma’lumotlar ham aksar hollarda xos ish qog’oziga yoki oldindan tayyorlangan bosma ish qog’oziga yoziladi. Ushbu ish qog’ozlarida bir qancha zaruriy qismlar va takrorlanuvchi iboralar o’z aksini topgan bo’ladi. Shaxsiy ma’lumotnomalarda u yo’llangan idora yoki shaxs nomi bo;lmaydi buning o’rniga ma’lumotnomaning asosiy matnidan so’ng uning maqsadi. Bosma ish qogozlari bo’lmagan hollarda ma’lumotnomalar oddiy qog’ozda qo’lda yoki yozuv mashinasida yoziladi va uning chap burchagi korxona va jamoat tashkilotning to’rtburchak muhri qo’yiladi, uning qarshisiga o’ng tamoniga ma’lumotnoma so’zi yoziladi.
Sog’likni saqlash muasaslari tamonidan beriladigan ma’lumotnomalar ham katta bir turkumni tashkil etadi. Bolalarning sog’ligi haqidagi ma’lumotnomalar ularga bolalar bog’chasiga ilysh biron bir sport, musiqa o’rganish tugaragiga qatnashish huquqini bersa, abuturentlarga o’rta yoki oliy o’quv yurtlariga kirish imtixonlarni topshirish uchun imkon yaratadi. Muayyan shaxsda ma’lum kasallik borligini tasdiqlovchi ma’lumotnomalar esa o’sha shaxsga og’ir ishlarda ishlamaslik, korxonalarda yoki ijtimoiy ta’minot bo’limlaridan davolanish uchun nafaqa va boshqa kafolatlarni beradi. Xullas, ma’lu motnomalarning mazmuni turli-tumandir. Mavjud sharoitdan kelib chiqib ulardan o’rinli foydalanish kerak.

V Mustaqil ishlash. Yangi mavzuga doir ma’lumotnoma

tuzish.