Sh. M. Isaboyev materiallar qarshiligi fanidan “

3. Doiraviy kesimli sterjenlar buralishidagi deformatsiyalar 
Buralishga ishlovchi konstruktsiya elementlarining mustahkamligini baholash 
bilan birga, ko`p hollarda ularning deformatsiyalarini aniqlashga ham to`g`ri keladi. 
Ayniqsa o`ta aniqlikda ishlovchi asbob-uskunalarda buralishda hosil bo`ladigan 
deformatsiyalarni baholash katta ahamiyatga ega bo`ladi. 
Doiraviy ko`ndalang kesimli sterjenlarning buralishdagi deformatsiyasi 
ko`ndalang kesimlarining bir-biriga nisbatan buralishidan hosil bo`lib, u buralish 
burchagi 

orqali aniqlanadi, ya`ni 
dz
GJ
М
б



0



---

19 
Agar sterjen uzunligi bo`yicha burovchi moment Mb o`zgarmas bo`lsa, u holda 
buralish burchagini aniqlash formulasi quyidagicha bo`ladi: 


GJ
М
б



Bu yerda:

- sterjenni uzunligi,

- buralish burchagi bo`lib, radianlarda o`lchanadi. 
Ikkinchi tur elastiklik moduli G ni qutb inertsiya momenti J

ga ko`paytmasi 
(GJ

) buralishdagi sterjen bikrligi deyiladi. Buralishdagi sterjen bikrligi o`zgarmas 
bo`lsa, u holda ikkita kesimlar orasidagi buralish burchagini shu kesimlar orasidagi 
burovchi moment epyurasining yuzasi 
б

ni, buralish bikrligi GJ

ga bo`lish orqali 
aniqlash mumkin, ya`ni 



GJ
б

Bu yerda: 

b – burovchi moment epyurasining yuzasi bo`lib, formula barcha 
shakldagi epyuralar uchun o`rinlidir. Hisoblash ishlarida to`la buralish burchagi 

dan tashqari yana nisbiy buralish burchagi 

ni ham aniqlash talab qilinishi mumkin. 
Bu 

kattalik sterjen uzunligi bo`yicha buralish burchagi o`zgarishini ifodalab, u 
rad/m
yoki 
grad/m
larda o`lchanadi. 
Ko`p hollarda valning nisbiy buraish burchagi 

konstruktsiya elementlarini 
normal ishlashini tahminlash uchun ruxsat etilgan buralish burchagi [

] orqali
chegaralanadi. Umumiy holda [

] ning qiymati
[

]

0,3

1 grad/m
bo`lib, 
avtomobil kardan vallari uchun 
[

] 

2,5 grad

m, 
zarbali yuklanishlarda esa 
[

]

0,15grad /m
deb olinadi. 
Bahzan ruxsat etilgan buralish burchagi [

] ni bir metrga emas, balki val 
diametrining yigirmaga ko`paytirilgan nisbati olinadi. Barcha hollarda, buralish 
burchagini chegaralashda quyidagi shart bajarilishi kerak: 

max

[

]
Bu shart buralishdagi bikrlik sharti deb ataladi.
Odatda


GJ
M
max
max


---

20 
bo`lgani uchun bikrlik shartidan foydalanib ham val diametrini aniqlash mumkin.