See discussions, stats, and author profiles for this publication at

 
 
 
 
 
 
 
1-ШЎБА. 
ЎЗБЕКИСТОН 
РЕСПУБЛИКАСИДА 
ТУРИЗМНИ 
РИВОЖЛАНТИРИШГА ҚАРАТИЛГАН БАРҚАРОР ЎСИШ КОНЦЕПЦИЯСИГА 
АСОСЛАНГАН 
ИСТИТУЦИОНАЛ 
ИСЛОҲОТЛАРНИ 
АМАЛГА 
ОШИРИШ 
ИСТИҚБОЛЛАРИ 
 
 
 
 
 
1-СЕКЦИЯ. 
ПЕРСПЕКТИВЫ 
РЕАЛИЗАЦИИ 
ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 
РЕФОРМ НА ОСНОВЕ КОНЦЕПЦИИ УСТОЙЧИВОГО РОСТА ДЛЯ РАЗВИТИИ 
ТУРИЗМА В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН 
 
 
 
 
 
 
1-SECTION. PROSPECTS FOR THE IMPLEMENTATION OF INSTITUTIONAL 
REFORMS BASED ON THE CONCEPT OF SUSTAINABLE GROWTH FOR THE 
DEVELOPMENT OF TOURISM IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
БУХОРОЙИ ШАРИФНИ “КИЧИК ҲАЖ” МАҚОМИГА ЭГА ЗИЁРАТ МАКОНИГА 
АЙЛАНТИРИШ ЙЎЛЛАРИ 
и.ф.д., профессор Навруз-Зода Б.Н., БухДУ
Ислом дунёсида Бухоро еттита шариф шаҳарларидан бири ҳисобланади. 2020 йил 
1 
январдан 
Бухоро шаҳри, Ислом ҳамкорлик ташкилоти ва фан-маданият (ISESCO)нинг 
қарорига кўра, Ислом маданияти пойтахти унвонини қабул қилиб олганлиги, шаҳар учун, агар 
бир томондан катта ифтихор бўлса, бошқа томондан унга муайян масъулиятни ҳам юклайди. 
Ифтихорли томони муқаддас шаҳар бўлмиш Бухоронинг ислом оламида нуфузини янада ҳам 
ошириб,миллионлаб мусулмонларни бу табаррук маскан томон зиёрат қилишга чорлаш 
имкони кескин оширишда намоён бўлади. Масъулиятли томони эса, кўҳна ва навқирон Бухоро 
шаҳрининг зиёратчилар нигоҳидан бой зиёрат салоҳиятидан янада ҳам кенг ва самарали 
фойдаланишга қаратилган комплекс чора-тадбирларни амалга оширишни тақозо этади. 
Қайд қилиш жоизки, Бухорода 360 та масжит ва 80 та мадрасалар мавжуд бўлиб, шаҳар 
“Ислом дунёси юлдузи” унвонига эга бўлган. Еттита “Шариф” муқаддас мақомига эга – 
Макка, Мадина, Боғдод, Шом, Қуддус, Мазор-и Шариф шаҳарлар сафига Бухоро ҳам 
киради.Бухоро Ислом дунёсида Қуръони каримдан кейин иккинчи муқаддас китоби 
ҳисобланмиш сахий Ҳадислар муаллифи Имом-ал-Бухорий ва тариқат таълимотининг султони 
Баҳоуддин Нақшбандийнинг ватанлари ҳамдир.
Ривоят қилинадики, Баҳоуддин Нақшбанд Маккага сафар пайтида уйқусида бир туш 
кўради. Унда пайғамбар Иброҳим унга боқиб қуйидагиларни айтибди: “Мен осмонга чиқиб, 
юқоридан пастга қараганимда фақатгина учта “нурлар”ни кўрдим: ундан бири Маккадан, 
иккинчиси – Мадинадан ва учинчиси – муқаддас Бухородан сочар эди”
1
. Яъни, агар барча 
мусулмон шаҳарларига осмондан пастга муқаддас нурлар тушиб сочилса, фақатгина Макка, 
Мадина ва Бухородан бу муқаддас нурлар юқорига кўтарилади. Бундан келиб чиқиб, Бухоро 
ислом дунёсидаги энг муқаддас жойлардаги Макка ва Мадинадан кейинги, учинчи ўринда 
турадиган зиёрат маскани десак, хато қилмаган бўламиз.Бундан хулоса чиқариб, айтиш 
мумкинки, агар дунёнинг барча мусулмонлари Макка ва Мадинага Қурбон ҳайити ойида 
зиёратда бўлиб, мусулмонликнинг “Ҳожи” мартабасига кўтарилса, Бухорони йилнинг истаган 
вақтида зиёрат қилигани билан улар, фикримизча, “Кичик Ҳожи” мартабасига эга 
бўлишадилар. 
Бухоройи Шарифни “Кичик Ҳаж” мақомидаги зиёратгоҳга айлантириш учун, 
фикримизча, қуйидаги устувор вазифаларини амалга ошириш керак: 
1.Бухоро вилоятидаги муқаддас жойларини инвентаризациядан ўтказиб, уларнинг 
зиёратбоплик даражасини ободонлик, зиёрат русумларини бажариш имкони, йўлларнинг 
равонлиги, меҳмондўстлиги, ҳалоллик стандартларига риоя қилганлиги, хавсизлиги каби 
мезонлари асосида баҳолаб чиқиб, сифат даражаларини аниқлаш лозим бўлади. 
2.Кластер ёндашувини қўллаш асосида вилоятда зиёрат кластерларини яратиш 
керак.Масалан, Бухоро вилоятидаги етти пири комилларнинг табаррук қадамжолари негизида 
“Етти Пир”, Бухоро шаҳрида жойлашган муқаддас жойлар негизида “Бухоро авлиёлари”, “Чор-
Бакр” ва бошқа зиёрат кластерларини шакллантириш сайъ-ҳаракатларни қилиш мақсадга 
мувофиқ бўлади. 
3. Дестинацион маркетинг ғоясини зиёрат туризмда қўллаш натижасида
“Бухоро – Кичик Ҳаж” зиёрат дестинациясини шакллантириб,унинг бренди ва маркетинг 
мажмуасини тузиш ва оммалаштириш яхши самара беради.Зиёрат маҳсулотига нарх 
ўрнатишда даромадга эмас, балки, харажатга йўналтирилган нарх белгилаш усулини 
қўллаш.Зиёрат туристик воситачиликнинг энг муносиб ва камхарж йўлини танлаш.Реклама 
1
Мавзолей Бахауддина Накшбанда. Достопримечательности. 
www.TourOut.ru
 

---

7 
турларини диверсификациялаш ва реклама слогани сифатида “Имом-ал Бухорий Ватанига 
Кичик Ҳаж зиёрати” деган иборадан фойдаланиш тавсия этилади. 
4.“Бухоро – Кичик Ҳаж” зиёрат дестинациясининг электрон (Е-bukharaziyorat) 
платформасини яратиш. Бу учун Бухорода мавжуд барча муқаддас қадамжолар, ноёб 
объектлар, меъморий ёдгорликлар, маданий, маънавий ва моддий объектлар тўғрисидаги 
маълумолар банкини яратиш; “Бухоро – Кичик Ҳаж” зиёратгоҳи фото альбомини ва электрон 
платформасининг автоматлаштирилган ахборот дастурларини яратиш. 
5.
Бухорода “Smart-ziyorat turizm” концепциясини асослаш ва амалга оширишга 
қаратилган ишларни бошлаб юбориш керак бўлади. Бухоро шаҳар ва вилоятидаги жозибали 
зиёрат масканлари тўғрисида ўзбек,араб, форс,инглиз,қизоқ, қирғиз,туркман, турк ва бошқа 
тиллардаги маълумотномалари асосида уларга QR – кодларни яратиш ва жойларда ўрнатиш 
ишларини ташкил этиш.Зиёратчи ҳар бир муқаддас жойнинг QR – кодини мобил телефонига 
юклаш орқали мазкур қадамжо ҳақида тўлиқ ахборотга эга бўлишга эришиш. 
6.Зиёратнинг “аудио-гид” тизимини йўлга қўйилиши якка-тарбибдаги зиёратчилар учун 
қулай ва арзонга тушади. Бухородаги “Чор-Бакр” каби четроқда ва алоҳида жойлашган
муқаддас қадамжолар учун аудио-гид дастурларни яратиш керак.Ушбу муқаддас жой 
тўғрисида тўлиқ маълумот берадиган аудио-гид дастурини сотишини ташкил қилиган 
тағдирда, якка-тартибдаги ёки кичик гуруҳдаги зиёратчилар томонидан ушбу дастурни мобил 
телефонларига юклаган ҳолда, бемалол муқаддас қадамжо бўйлаб сайёҳатини мустақил амалга 
ошириш имконига эга бўладилар.
7.Бухорода зиёрат туризми инфраструктурасини ривожлантириш, зиёратчиларнинг 
хавфсизлигини таъминлаш, овқатланишда “ҳалол” стандартларига риоя қилиш, 
меҳмонхоналарни мусулмонликка жавоб берадиган талаблар асосида ишини ташкил этиш ва 
бошқа чора-тадбирларни амалга ошириш тавсия этилади. 
8. Бухоройи Шарифни “Кичик Ҳаж” маконининг брендини қуйидаги кўринишда 
ифодалаш тавсия этилади (1-расм):