Samarqand davlat universiteti sh. Q. Yuldashev, D. Q. Usmanova, L. N. Xalikova

tashkiliy printsiplarni
hisobga olish kerak: 
- kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni moliyalashtirish sharoitida 
foyda stavkasini ob'ektiv funktsiya sifatida belgilash iste'molchilar talabi 
va ommaviy ishlab chiqarilgan mahsulotlar va xizmatlarning sotilishini 
rag'batlantirish bo'yicha marketing tadqiqotlarini o'tkazishni taqozo 
etadi; 
- kompaniyaning raqobatbardoshligini oshirish va tashqi muhit 
o'zgarishiga qarshilik ko'rsatish uchun kompaniyaning innovatsion 
siyosatini olib borish (yangi ishlab chiqarish, axborot va boshqaruv 
texnologiyalarni joriy etish); 
- oqilona texnologik, assortiment, narx, sotish va kadrlar siyosati bilan 
ta'minlanadigan biznes-jarayonlarni tashkil etishda moslashuvchanlik; 
- xatarlarni boshqarish va matematik modellashtirishning zamonaviy 
nazariya yordamida tadbirkorlik tavakkalchiligini ob'ektiv baholash va 
bozor holatini bashorat qilish; 
- zamonaviy apparat va dasturiy ta'minotdan foydalanish biznes 
jarayonlarini kompyuterlashtirish, shuningdek biznes haqida ma'lumotni 
saqlash va himoya qilish vositalari 
Axborot texnologiyalari va Internet iqtisodiyotining yangi 
davrining 
boshlanishini 
belgilagan 
burilish 
nuqtasi 
bo’lib, 
raqobatbardosh tovarlarni ishlab chiqarish uchun birlamchi resurslar
(moddiy va xom ashyo, ishlab chiqarish, savdo) qiymatini qayta 
baholash edi.Internet iqtisodiyoti - Internet va intranet tarmoqlari, 
shuningdek uyali aloqa echimlaridan, telefon aloqasidan (wap 
protokollaridan) foydalangan holda jahon bozorida tovarlarni sotib olish 
va sotish munosabatlariga asoslangan bozor iqtisodiyotidir. 
Shunday qilib, axborot texnologiyalari boshqaruv jarayonlarini 
tahlil qilish va nazorat qilish uchun yanada shaffof qiladi, bu esa 
tadqiqot va tajriba-konstruktorlik jarayonini maqsadli tashkil etish uchun 
an'anaviy sharoitlar bilan taqqoslaganda katta bozor istiqbollariga ega 
bo'lgan yangi mahsulot va xizmatlarni yaratish imkoniyatini beradi. 
Jahon bozorida axborot texnologiyalaridan foydalanishning tez 
o'sishi va to'plangan tajriba Internet-iqtisodiyotni rivojlantirish 
istiqbollarini, global elektron bozor belgilovchi asosiy tendentsiyalarni 
aniqlashga imkon berdi Bular axborot texnologiyalarining ta'siri: 
iqtisodiy o'sishga; biznes jarayonlari; mehnat bozori, jahon moliya 
bozorlarining tarkibi va dinamikasi.

---

30 
Shunday qilib, zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etish 
ishlab chiqarish jarayonlarini sezilarli darajada qayta tashkil etishni 
amalga oshiradigan firmalar uchun buyurtmalar tarkibi va tarkibidagi 
oddiy o'zgarishlardan markazsizlashtirishni va autsorsingni amalga 
oshirish imkoni beradi. Murakkab axborot tizimlarni joriy etish orqali 
aloqa xarajatlarining bir necha barobar kamayishiga va yangi 
mahsulotlarni joriy etish uchun zarur bo'lgan vaqtni sezilarli darajada 
qisqarishiga erishiladi. 
Axborot resurslardan, Internet texnologiyalardan keng 
foydalanish iqtisodiy jarayonlarning yuqori darajada oshkoraligini 
ta'minlagan holda iste'molchilar uchun mustaqil ravishda eng past 
narxda tovarlarni topish imkonini beradi, ishlab chiqaruvchi firmalar 
esa - kerakli vaqt ichida kerakli miqdordagi ma'lumotni olish, shu bilan
o'zaro ta'sir xarajatlarini kamaytirish orqali xom ashyo va butlovchi 
qismlarni etkazib beruvchilarni qidirish xarajatlarini sezilarli darajada
qisqartiradi. Alohida ishlab chiqarish funktsiyalarini pudratchilarga 
topshirish orqali keraksiz tarkibiy bo'linmalarni qisqartirish va ishlab 
chiqarish bazaning optimal hajmiga va ishchilar soniga erishish 
mumkin. 
Xaridor kompyuterdan yordamida kataloglar orqali har qanday 
kerakli mahsulot modelini tanlaydi va mxsus kredit kartochkalar bilan 
bir vaqtni o’zida to’lovini amalga oshiradi, kompaniyalar esa 
xarajatlarini ikki yo'l bilan kamaytira oladi: 
- ma'lumotdan foydalanish qulay etkazib beruvchini va buyurtmani 
an'anaviy yondashuvga qaraganda sezilarli darajada kam vaqt ichida 
topish va joylashtirish mumkin, shu bilan birga, buyurtmani berish va 
hisob-kitob jarayonida xatoliklar ehtimoli pasayadi. 
- internet orqali tovar va xizmatlarni sotish xarajatlari an'anaviy sotuv 
kanallarga qaraganda kamayadi (tahlilchilar xarajatlar 10 barobar 
qisqarishni ta’kidlaydi). 
Elektron tijorat asosida ta'minot zanjirini boshqarish orqali firma 
tarqatish zanjirlarini qisqartiradi va muhim zaxiralarni saqlash 
ehtiyojlarini kamaytiradi. 
Axborot texnologiyalarining mehnat bozoriga ta'sirini bir necha 
jihatdan ko'rib chiqish mumkin. Хodimlarning yuqori malakasi talab 
qilmaydigan sohalarga axborot texnologiyalar kiritish natijasida bir 
vaqtning o'zida ishlaydigan xodimlar sonining sezilarli darajada 
kamayishi bilan haqiqiy ish haqi darajasining pasayishi kuzatilmoqda. 

---

31 
Shu bilan birga, oliy va maxsus ma’lumotli shaxslarning ish 
haqi darajasi doimo oshib bormoqda. Ushbu tendentsiyani xodimlarning 
past malakali ishi muntazamligi tufayli boshqaruv qaror qabul qilish 
jarayonida ishtirok etgan mutaxassislarning (menejerlar, dasturchilar va 
boshqalar) faoliyatiga qaraganda avtomatlashtirilishi mumkin. Shu bilan 
birga, kompyuter texnologiyalaridan foydalanish malakali mehnat 
natijalarini yaxshilashga imkon beradi, ya'ni ijodkorlikni, ularning ishlab 
chiqarish 
texnologiyalaridagi 
va 
boshqaruvning 
o'zgarishlarga 
moslashuvchanligini oshiradi. 
Bundan tashqari, axborot texnologiyalari maxsus tayyorgarlikni 
talab qiladigan va aniq oliy ma'lumot asosida maqsadga muvofiq 
bo’ladigan yangi kasblarning paydo bo'lishiga olib keladi. Axborot 
texnologiyalarining xalqaro moliya bozorlari tarkibi va dinamikasiga 
ta'siri Internet-iqtisodiyotning eng murakkab xarakterga ega bo'lgan 
rivojlanish jarayonlari nuqtai nazaridan ko'rib chiqishimiz mumkin.
Yuqori texnologiyali kompaniyalarning qimmatli qog'ozlar 
bozorida operatsiyalarning umumiy yuqori darajadagi xavfi ularning 
qiymatini aniqlashning aniq usullari mavjud emasligi bilan bog'liq.
Elektron kompaniyalar uchun real sektorning an'anaviy 
kompaniyalari qo’llaydigan uslublardan tubdan farqlanadigan o'zlarining 
maxsus usullari qo'llaniladi. Bunday holatni kompaniyalar moddiy 
aktivlarning yo’qligi,foydaning kamligi yoki umuman zararligi bilan 
izohlash mumkin. Bu holatda bozor jozibadorligini baholash uchun 
bozor qiymatining foydalanuvchilarga nisbati, bozor ulushiga, saytga 
tashrif buyuruvchilar soniga sotishdan tushadigan daromadiga nisbati 
ko'rsatkichlaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir, 
(potentsial mijozlar) va boshqalar. 
Bundan tashqari, birja brokerlari elektron kompaniyalar 
aktsiyalarini sotishni tashkil qilishda maxsus strategiyaga amal qilishadi. 
Takliflarni birlamchi bozorda taxminiy bozor narxidan sezilarli 
darajada pastroq narx belgilab, umumiy chiqarilgan aktsiyalarning 10 
foizdan ziyod bo’lmagan miqdorini sotishadi. Ushbu uslub birinchi 
kunidanoq aktsiya narxining o'sishini belgilaydi va kompaniyaning 
qimmatli qog'ozlariga "qaynoq mulk" maqomini beradi