Respublikasi oliy

Falangalar (Solifugae). Ular issiq mamlakatlarda keng tarqalgan. O'rta Osiyo, Qrim va Kavkazda ko'proq uchraydi. Tanasi ancha yirik (5 — 7 sm ga yetadi). Bosh —ko'krak bilan qorin qismi o'rtasida 2 ta erkin bo'g'imi bor. Qorin qismi 10 ta bo'g'imdan iborat. Gavdasi qo'ng'ir rangda bo'lib, usti o'siq tukchalar bilan qoplangan. Falangalar yirtqich hasharotlar bilan oziqlanadi, ba'zan kichik kaltakesaklarga ham hujum qilishi mumkin. Ularning zahar bezlari bo'lmaydi. Lekin juda yaxshi rivojlangan va xitindan iborat tishchalarga ega bo'lgan jag'lari xeliserlarida qolib ketgan oqsil (go'sht) qoldiqlari chirib, o'limtik zaharga


70


www.ziyouz.com kutubxonasi




aylanishi mumkin. Agar falanga odamlaming terisini jag'lari yordamida tishlasa, bu zahar qonga o'tib, organizmni zaharlashi mumkin.

3. 
   Ko'poyoqlilar (Myriopoda) sinfi
   

Ko'poyoqlilar tanasi chuvalchangsimon bo'lib, yaxlit bosh, bo'g'imlarga bo'lingan gavdadan iborat. Tana bo'g'imlari soni har xil bo'ladi. Tuban ko'poyoqlilar gavda bo'g'imlari gomonom bo'ladi. Ko'poyoqlilaming oyoqlari hambirxil tuzilgan bo'g'imlarga bo'lingan. Yurish oyoqlarining uchki qismi tirnoqqa aylangan. Laboyoqlilarning birinchi —juft oyoqlari yirik, asosiy bo'g'imi yo'g'on, uchki bo'g'imi ilmoqqa o'xshash bo'ladi. Jag'oyoqlar, ya'ni laboyoqlar deb ataladigan bu oyoqlar asosida zahar bezi bo'ladi. Bu oyoqlar yordamida hayvon o'z o'ljasini tutadi va zaharlaydi. Ko'poyoqlilar kutikulasida himoya vazifasini bajaruvchi juda ko'p teri bezlari bo'ladi.