Reja: mintaqaviy xo’jalik va mintaqaviy iqtisodiyot


Mintaqaviy rivojlanish modellari



Download 454,83 Kb.
bet4/6
Sana10.07.2022
Hajmi454,83 Kb.
#769731
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
MINTAQALARNING TASHQI IQTISODIY ALOQALARI

4. Mintaqaviy rivojlanish modellari.
Hududning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishini prognozlashda bir qator modellardan foydalaniladi, shulardan uch xilini ko‘rib chiqamiz:
iqtisodiy baza modellari (IBM) ―xarajat-chiqarish‖ modellari (ХChM) ekonometrik modellar (EM)
Iqtisodiy baza modellari mintaqaviy iqtisodiyot mahsulot ayirboshlash bozorlariga muvofiq keluvchi ikkita ishlab chiqarish sektoriga bo‘linishiga asoslanadi. a) mintaqadan tashqarida (bazali sektor); b) mintaqa ichida (xizmat ko‘rsatuvchi sektor).
Ba‘zi bir shartli mintaqa uchun IBM quyidagi umumiy holda yozilishi mumkin:
Y=(E-M)*X (1)
Bu yerda Y – mintaqadagi daromadalar summasi; Ye – shaxsiy xarajatlar (investitsiya va mintaqadagi mahalliy boshqaruv xarajatlar ham kiradi); M – mintaqaga yetkazib berilgan mahsulotlar. Y orqali Ye va M ning qiymatini ifodalashdan
Ye=e*Y (2)
M=m*Y (3)
X=X (4) ni keltirib chiqaramiz.
Х tepasidagi chiziq berilgan modelda o‘zgaruvchilar ekzogen xarakterda ekanligini ko‘rsatadi. (2), (3), (4) larning qiymatini (1) ga qo‘ysak:
Y=e*Y-m*Y*X kelib chiqadi.
U tenglamani yechsak: Y=X/(1-ye*m) ni olamiz. Shu yerdan bazali multiplikator formulasi kelib chiqadi:
K=Y/X=1/(1-ye*m).
Bu formula mintaqadagi xarajatlarning yig’indisi va mintaqadan yetkazib berilgan mahsulotlar nisbatini ifodalaydi. IBM bozorga faqatgina umumiy ta‘mirni baholash imkoniyatini beradi.
Bu ta‘sirning tarmoqdan tarmoqqa tarqalish jarayonini hamda uning turli tarmoqlarga va multiplikator kattaligidagi tarmoqlararo farqlarga ta‘sir darajasini tushunish uchun mintaqa iqtisodiy tizimining tarkibi to‘lib tasvirlanishi lozim.
Bu holda ―xarajat-chiqarish‖ modellari ishlatilishi mumkin. Bu modellardan foydalanayotganda mintaqadagi ishlab chiqarish tarmoqlarining umumiy miqdori ko‘rib chiqiladi. Ularning har biri bir-biriga bog’liq hisoblanadi. Birinchi tarmoqdagi ishlab chiqarish yoki ―chiqarish‖ ikkinchi tarmoqdagi xarajat sifatida ishlatilishi mumkin. Ikkinchi tarmoqda ishlab chiqarilgan mahsulot o‘z navbatida uchinchi tarmoqning ishlab chiqarish xarajatlari sifatida ishlatilishi mumkin va hokazo. Bu iqtisodiyotga tashqi ta‘sirdan kelib chiqadigan multiplikator samaralarini IBMga qaraganda aniqroq kuzatish imkoniyatini beradi. n tarmoqdan iborat bo‘lgan, ochiq statistik iqtisodiy tizim quyidagicha tasvirlanishi mumkin:
Xi=ΣXij+Yi, i,j=1,2…n, (1) bu yerda
Xi-i-inchi tarmoqning yalpi ishlab chiqarilishi.
Xij – j-inchi tarmoqning ishlab chiqarilishiga xarajat qilingan, i-inchi tarmoqning mahsulotlar miqdori.
Yi – iste‘molchilarning foydalangan i-inchi tarmoqning mahsulotlar miqdori. Agar bir nechta soddalashtiradigan ehtimollarni qabul qilsak: har bir mahsulot guruhi yagona tarmoqda ishlab chiqariladi; xarajatlarni ko‘paytiruvchi va qisqartiruvchi tashqi omillar mavjud emas;
har bir mahsulot uchun yagona ishlab chiqarish jarayoni bo‘lib, u mahsulotning o‘zaro o‘rnini bosishni mustasno etadi.
Shunda (3)dan Xijqaij kelib chiqadi. Bu yerda aij – j-inchi mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun xarajat qilinadigan i-inchi mahsulot miqdorini aniqlab beradigan texnologik koeffitsiyent. Xi-j-inchi tarmoqning ishlab chiqarishi. Unda (1) formulasi quyidagicha o‘zgartirilishi mumkin:

Download 454,83 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish