R yunusov, K. Umarov, B. Karimov

Asosiy tushunchalar:
Tok tupi ham boshqa mevali daraxt ekinlari singari yer ostki 
qismi – ildiz tizimidan va yer ustki qismlaridan tuzilgan. Tok 
ildiz lari ko‘paytirish usuliga, tuproq tipiga, yer osti sizot suvlari-
ning joylashish chuqurligiga qarab har xil o‘sadi. Tok qalam-
chasidan ko‘paytirilganda ildizlari popuk ildiz bo‘lib, har qaysi 
bo‘g‘indan rivojlanadi, qalamchalar chuqur va qiya ekilsa yaxshi 
rivojlangan ildizlar paydo bo‘ladi, yuza ekilganda esa kam rivoj-
lanadi. 
Tok ildizlari 3 qismdan iborat: yuza, shudring shimuvchi 
ildiz lar; o‘rta ildizlar; asosiy ildizlar.
Tokning yer ustki qismlariga: kundasi, ko‘p yillik novdalari, 
bir yillik ko‘k novdalari va ulardagi barglari, jingalaklari, gul 
to‘plami, gullari, mevasi va urug‘i kiradi.
Tok asosan qalamchalaridan ko‘paytirilgani uchun soxta ildiz 
bo‘g‘zi bo‘lib, undan so‘ng kundasi rivojlangan. Tok kundasining 
balandligi o‘stirish usuliga qarab har xil bo‘ladi.
Tok barglari oddiy barglar bo‘lib, nav belgisiga qarab, shakli, 
rangi har xil bo‘ladi. Bir gektar tokzorda 3–4 gektargacha barg 
yuzasi bo‘lib, ko‘p miqdordagi suvni parlatadi. Masalan, tokning 
Oq kishmish navi butun yillik o‘suv davrida bir gektar yerdan  
11 ming metr kubgacha suvni parlatadi. 

---

126