R. M. Xudayqulov aloqa yo„llari, undagi xizmat qiluvchi inshootlar

Yo„l to„shamasi, uning elementlari ularga qo„yiladigan talabalar 
 
Yo„lni erdan zarur darajada baland qurish uchun tuproq to„kilib, ko„tarma 
hosil qilinadi, bu yo„l poyi deyiladi. Yo„l poyi - bu tuproq ishlari bajariladigan 
yo„lning qismi bo„lib, ko„tarma yoki o„ymadan iborat bo„lishi mumkin. Yo„l poyi 
yo„l to„shamasining tuzilmaviy qismi bo„lib, asos sifatida xizmat qiladi. 
Yo„l to„shamasi deb hisobiy tezlikda transport vositalarini xavfsiz va qulay 
harakatlanishi uchun quriladigan qatnov qismidagi ko„p qatlamli tuzilmaga 
aytiladi. Yo„l to„shamasi yo„l qoplamasi, asos va qo„shimcha asos qatlamlaridan 
tashkil topadi 8.13-rasm. 
8.13-rasm. Yo„l to„shamasi: 
1 - 
emiriluvchi qatlam; 
2 - 
yo„l qoplamasi ustki qatlami; 
3 -
yo„l qoplamasi ostki 
qatlami;
4 -
asos; 
5
- qo„shimcha qatlam; 
6 - 
grunt 
Yo„l qoplamasi - yo„l to„shamasining ustki, ko„proq mustaxkam qatlami 
bo„lib, transport vositalaridan tushadigan yukni qabul qiladi. Yo„l qoplamasi bir 
yoki ikki qatlamli bo„lishi mumkin.
Asos - yo„l to„shamasining yuk ko„taradigan qismi bo„lib, tosh 
materiallardan yoki bog‟lovchi bilan mustaxkamlangan gruntlardan tashkil topadi. 
Yo„l to„shamasi quyidagi xossalarga ega bo„lishi kerak: harakat miqdori va 
tushadigan yukka mos mustaxkamlik, ob-havo ta‟siriga turg‟unlik, ravonlik, 
avtomobil shinalari bilan tishlashish, edirilishiga qarshilik, arzon.

---

95 
Yo„l to„shamasi quyidagi turlarga bo„linadi.
1.
Takomillashgan kapital (ŝ/b, a/b); 
2.
Takomillashgan engillashgan; 
3.
O„tuvchi turdagi qoplamalar;
4.
Past turdagi qoplama.
 
Nazorat savollar: 
 
1.
Yo„l ko„ndalang kesimi deb nimaga aytiladi?
2.
Yo„l poyi deb nimaga aytiladi?
3.
Qatnov qismi kengligini nimaga asosan belgilaymiz?
4.
Yo„l qatnov qismi, yo„l cheti va ularning bajaradigan vazifalari nimalardan 
iborat?
5.
Qatnov qismining kengligini qanday asoslaymiz? 
6.
Yo„l ko„ndalang kesimi elementlari qaysi hujjat asosida belgilanadi? 
7.
Yo„l yon qiyaligini nimaga asosan belgilaymiz?
8.
O„zbekiston sharoitida joy sharoitini hisobga olgan holda ko„tarma 
balandligi 2 m gacha bo„lganda yon nishablik qancha belgilanadi?
9.
Yo„l to„shamasi deb nimaga aytiladi?
10. Yo„l qoplamasi qanaqa turlarga bo„linadi?