R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

to‘g‘ri 
va 
egri 
ko‘rinish- 
larga boiinadi.
T o‘g‘ridan-to‘g‘ri ovoz berish nomzodlarga ovoz berishning 
eng ko‘p tarqalgan saylov turi hisoblanadi. T o‘g‘ri saylovlarda 
saylovchi va nomzod o ‘rtasida hech qanday oraliq instansiya 
m avjud b o im a y , saylovchining x o h ish -iro d asi bevosita 
ifodalanadi. Bu holatda saylov huquqiga ega b o ig a n fuqaro 
saylanish asosida ega b o iin a d ig a n lavozim ga q o ‘yilgan 
nomzodga bevosita ovoz beradi. T o‘g‘ri saylovlar jahonning 
k o ‘pchilik mamlakatlari parlamentining quyi palatalariga va 
barcha m am lakatlar prezidentligiga b o ia d ig a n saylovlarda 
q o ilaniladi.
T o‘g‘ri saylovlar mamlakatimizda Prezidentlikka, Oliy Majlis­
ning quyi palatasi - Qonunchilik palatasi deputatligiga va xalq 
deputatlari viloyat, tuman hamda shahar kengashlari deputatligiga 
boiadigan saylovlarda qoilanilib, bunda fuqarolar va nomzod- 
lar o‘rtasida hech qanday oraliq instansiya mavjud emas.
Egri saylovlar, 
odatda, ko‘p, bosqichli b o iib , bunda saylov 
huquqiga ega b oig an fuqaroning xohish-irodasi maxsus shaxslar
- «Saylovchilar» yoki maxsus organlar vositasida ifodalanadi. 
Egri saylovlarda fuqarolar nomzodga emas, balki maxsus shaxs-
316
Shvetsariyada ayollarga nis­
batan saylov huquqi yaqin
o‘tmishda 1971-yiIda beril-
di.

---

lar yoki organlarga ovoz beradilar, ular esa o ‘z navbatida 
muayyan lavozimga qo‘yilgan nomzodni saylaydilar. Bu saylov 
usuli q ato r m am lakatlar parlam entining yuqori palatasiga 
bo'lgan saylovlarda ham q o ila n ilad i (Fransiya, Hindiston, 
Malayziya va boshqalar). Egri saylovlar AQSH va Argentina 
prezidentligiga boiadig an saylovlarda q o ‘llanilib, prezident- 
lik saylovida bu usulni q o ‘llanilishining xarakterli jih ati 
shundaki, saylovchi va nomzod o ‘rtasidagi oraliq instansiya -
maxsus shaxslarning shaxsiy sifatlari emas, balki partiyaviy 
mansubligi juda katta ahamiyatga ega.
0 ‘zbekiston Respublikasida Oliy Majlisning yuqori palatasi
- Senat a ’zoligiga nomzodlar o‘z lavozimlariga egri saylovlar 
orqali erishadilar, y a ’ni Senat a ’zolari Q o raq alp o g ‘iston 
Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridan teng miqdorda
— olti kishidan saylanadi. Senatga saylov Q oraqalpog‘iston 
Respublikasi Jo ‘qorg‘i Kengesi, viloyatlar, tumanlar va shahar­
lar davlat hokimiyati vakillik organlari deputatlarining tegishli 
qo‘shma majlislarida mazkur deputatlar orasidan yashirin ovoz 
berish y o ii bilan o ‘tkaziladi.
Saylovlarni o ‘tkazish ja ra y o n id a xorijiy ham da milliy 
kuzatuvchilarning hozir b o ‘lishi saylov o ‘tkaziladigan davlat 
uchu n saylov ja ra y o n in in g o b ro 's in i o sh ira d i. B unday 
kuzatuvchilar saylov jarayoniga aralashmagan holda m a’lum 
davlatda fuqarolar saylov huquqlarining amalga oshirishlari 
uchun qay darajada sharoit yaratilganligiga va shuning natijasi 
o ‘la ro q m a m lak a td ag i d em o k ra tik ja ra y o n n in g qanday 
kechayotganligiga baho beradilar.
Y u rtim izd a bu b o rad ag i islo h o tlarn in g qay d arajad a 
borayotganligini 2002-yil 27-yanvar kuni 0 ‘zbekiston Respub­
likasi referendum ida ishtirok etib, referendum jaray o n in i 
b e v o sita k u z a tg a n x a lq a ro k u zatu v ch ila r «R eferendum
kelgusida 0 ‘zbekistonning xalqaro aloqalarini kuchaytirishda 
hamda qonunchilikni mustahkamlashda muhim omil boiadi» 
degan mulohazalaridan ham bilib olish mumkin.
Erkin saylov huquqining amalga oshirilishi fuqarolarning 
ijtimoiy faolligi oshib borishiga xizmat qiladi. Bunday jamiyatda 
fuqarolar davlat tom onidan turli sohalarda amalga oshirila- 
yotgan siyosatga befarq bo‘lmaydilar. Turli qatlamdagi aholi 
manfaatlarini hisobga olmasdan yuritiladigan davlat siyosati 
esa, salbiy oqibatga olib kelishi mumkin. Buning natijasida 
fu q a ro la rn in g faolligi su stlash ib , sa y lo v lard a u la rn in g
qatnashishi kamayib ketishi mumkin.