R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

Qonun oldida tenglik 
- bu qonunlarda mustahkamlangan 
qoidalarning hamma fuqarolarga nisbatan bir xildagi qo‘llani- 
lishidir. Bunda nafaqat huquqlarning berilishi, balki ularning 
amalga oshirilishini tartibga soladigan qonunlarga muvofiq 
javobgarlik qo ‘llanilishi ham nazarda tutiladi. Huquqlardan 
foydalanish imkoniyati mavjud bo‘lishi uchun qonun har xil 
sabablarga ko‘ra o ‘z huquqlari va manfaatlarini himoya qila 
olmaydigan shaxslarga qo‘shimcha kafolatlar belgilaydi (voyaga 
yetmaganlar, jismoniy nuqsoni yoki ruhiy kasallar va hk.).
Sud oldida tenglik 
tu sh u n ch asi qo n u n o ld id a tenglik 
tushunchasidan jiddiy farq qilmaydi. U sud oldida u yoki bu 
tarzda turgan barcha fuqarolarga teng protsessual huquqlar 
berilishini va tegishli majburiyatlar yuklanishini anglatadi.
Sud oldida mulkiy ahvoli, lavozimidan q at’i nazar, hamma 
rasmiy ravishda tengdir. Jumladan, huquqlarning faqat sud
286

---

qarori asosida chetlanishiga y o ‘l q o ‘yilishi ham shu bilan 
izohlanadi.
H am m an in g q o n u n o ld id a tengligi tam o y ili n a fa q a t 
0 ‘zbekiston fuqarolariga, shu bilan birga, ajnabiy shaxslarga 
va fuqaroligi b o ‘lmagan shaxslarga ham tegishlidir. Qonun 
talablariga k o ‘ra, davlatning bir qator mansabdor shaxslari, 
sudyalar, deputatlar, prokurorlar uchun ularni javobgarlikka 
tortishning alohida qoidalari belgilangan.
Fuqarolarning sud himoyasida bo ‘lish huquqining ta ’min- 
lanishi tamoyili 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 
44-moddasida o ‘z aksini topgan b o ‘lib, unga ko‘ra «Har bir 
shaxsga o ‘z huquq va erkinliklarini sud orqali himoya qilish, 
davlat organlari, mansabdor shaxslar, jam oat birlashmalari- 
ning g‘ayriqonuniy xatti-harakatlari ustidan sudga shikoyat 
qilish huquqi kafolatlanadi».
Fuqarolarning sud himoyasida b o ‘lish huquqi «Fuqarolik 
va siyosiy h u q u q la r t o ‘g ‘risida»gi xalqaro P ak tn in g 14- 
moddasida, «Inson huquqlari va siyosiy erkinliklarini himoya 
qilish to ‘g ‘risida»gi Yevropa Konvensiyasining 6-moddasi 
birinchi qismida mustahkamlagan.
0 ‘zb ekiston R espublikasining 1995-yil 30-avgustdagi 
«Fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini buzadigan xatti- 
harakatlar va qarorlar ustidan sudda shikoyat qilish to ‘g‘risi- 
da»gi qonunda aniqlashtirilgan. Huquq va erkinliklarni sudda 
himoya qilish har bir kishiga kafolatlanadi. Ushbu huquq o ‘z 
m anfaatlarini shaxsan, advokat yoki qonuniy vakili orqali 
himoya qilish mumkin b o ‘lgan jismoniy shaxsga tegishlidir. 
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A .K arim ov ikkinchi 
chaqiriq 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining oltinchi 
sessiyasida qilgan m a’ruzasida shunday deb ta ’kidladi: «Bugun 
bizning huquqiy doktrinamiz mutlaqo yangicha, demokratik 
tamoyillarga asoslangan. U, eng avvalo, 0 ‘zbekiston Konstitu- 
tsiyasi talablariga k o ‘ra inson huquqlarining ustuvorligini 
ta ’minlaydi. Inson himoyaning bosh subyekti b o ‘lib, uning 
hayoti va sog‘lig‘iga suiqasd qilish og‘ir jinoyat hisoblanadi»118.
Sud himoyasida bo‘lish huquqi yuridik yordam olish huquqi 
bilan chambarchas bog‘liqdir, chunki qonunlar, ularni qo‘llash 
amaliyoti, sudlarda ishlarni yuritish tajribasini bilmasdan turib, 
sud himoyasida b o iish imkoniyatlarini samarali amalga oshirish