План – конспект занятия по ознакомлению с окружающим

3-sinfda 
kichik matnlar, maqol va tez aytishlarni 
ko‗chirib yozish; 12-16 ta so‗zdan iborat 
videolug‗at diktanti yozish talablari;
4-
sinfda
so‗zlarni bo‗g‗inlarga ajratish va 
bo‗g‗in ko‗chirish qoidalariga amal qilgan 
holda yozish; o‗rganilgan so‗zlar va sodda 
gaplarni, tabriknoma, xat, so‗rovnoma 
ma‘lumotlarini to‗g‗ri yozish; 25-30 so‗zdan 
iborat diktant matnini husnixat talablari 
asosida yozish belgilangan
[6].
Tahlillar o‗zbek tilidan 2-4-sinflar sinflar 
uchun belgilangan davlat ta‘lim standartlari 
talablarida bir qator noaniqliklar va 
kamchiliklar mavjudligini ko‗rsatdi: 
1. 2-sinfda yozish ko‗nikmasida, avvalo, 
o‗zbek alifbosidagi nutq tovushlarining bosh 
va kichik harf shakllarini husnixat 
qoidalariga binoan to‗g‗ri yozish, so‗ng
so‗z va so‗z birikmalarini to‗g‗ri yozish 
belgilanishi kerak edi. 
2. 3-sinfda 12-16 ta so‗zdan iborat 
videolug‗at diktanti yozish, 4-sinfda esa 25-
30 so‗zdan iborat diktant matnini husnixat 

---

- 8 - 
Volume 1 Issue 05, May 2021
ISSN 218
ISSUE 9. SENTABR 
talablari asosida yozish talablari 
belgilangan. Qayd etish kerakki, bir sinfdan 
ikkinchi sinfga o‗tganda talabni deyarli teng 
barobariga kuchaytirilishi o‗quvchilarning 
yosh xususiyatiga to‗g‗ri kelmaydi.
3. 4-sinf uchun belgilangan so‗zlarni 
bo‗g‗inlarga ajratib yozish talabi aslida 2-
sinfga, so‗rovnoma ma‘lumotlarini to‗g‗ri 
yozish talabi esa yuqori sinflarga qo‗yilishi,
ko‗chirib yoziladigan matnlarning 
barchasiga husnixat talablari asosida yozish 
talablari kiritilishi maqsadga muvofiq [6]. 
Umuman, boshlang‗ich ta‘limda o‗zbek 
lotin alifbosidagi harflarning bosh va kichik 
yozma shakllarini husnixat talablari asosida 
yozishga juda qattiq e‘tibor qaratish va 
o‗quvchilarda ushbu ko‗nikmalarni 
mustahkam shakllantirishga erishish 
boshlang‗ich sinflarning asosiy vazifalaridan 
biri hisoblanadi. Ta‘lim boshqa tillarda olib 
boriladigan maktablar o‗quvchilari 2-sinfda 
bir yo‗la 2 yozuv tizimini – lotin yozuviga 
asoslangan ingliz alifbosi va lotin yozuviga 
asoslangan o‗zbek alifbosi harflarini 
o‗rganadilar. Shuni ta‘kidlash kerakki, bir 
sinfda lotin yozuvining 2 xil varianti 
o‗rgatilayotgani sabab o‗quvchilar ingliz va 
o‗zbek lotin harflari tizimini va orfografik 
qoidalarni aralashtirib qo‗llashga odatlanib 
qolishmoqda. Bu yozma savodxonlikning 
keskin pasayishiga, husnixatga mutlaqo 
e‘tibor qaratmaslikka olib kelmoqda. 
 
Yozishni o‗rganishdagi ayrim tipik 
qiyinchiliklar matn yozishdan avval mavzu 
bo‗yicha yetarlicha tasavvurga ega 
emasliklari, tildagi leksik boylikning etarli 
emasligi, matnni mazmunan bog‗lay 
olmasliklari va grammatik jihatdan to‗g‗ri 
gap tuza olmasliklari oqibatida yuzaga 
keladi. Shuningdek, tinish belgilarini 
to‗g‗ri qo‗llay olmaslik, gaplarni mos 
joylarga joylashtirishda bir qancha 
qiyinchiliklarni kuzatish mumkin.
Yozish ko‗nikmasini shakllantirish uzoq 
vaqtni va muntazamlikni talab qiladigan 
jarayon bo‗lgani uchun avval bir yil 
davomida bitta yozuv tizimini egallash bilan 
bog‗liq ko‗nikmalarni mustahkam 
shakllantirib olish, keyingi yilda ikkinchi 
tildagi yozuv ko‗nikmalarini shakllantirilishi 
kerak bo‗ladi. Buni bartaraf etish uchun 
o‗zbek tilini 1-sinfdan boshlab o‗qitilishini 
yo‗lga qo‗yish, 1-sinfning birinchi yarmida 
faqat og‗zaki nutq ustida ishlash, ya‘ni 
to‗g‗ri talaffuz me‘yorlarini shakllantirish va 
lug‗at boyligini o‗stirish; 1-sinfning ikkinchi 
yarmidan boshlab yozuvni o‗rgatishni 
boshlash kerak bo‗ladi. O‗quvchilarda 
yarim yil davomida o‗zbek lotin alifbosi 
tizimidagi nutq tovushlari talaffuzi hamda 
bosh va kichik yozma harflar shakllari 
shakllantirib olingach, keyingi yil ingliz 
tilidagi harflar va ularning yozish 
ko‗nikmalari ustida ishlash mumkin bo‗ladi.
Yozishga o‗rgatishning ilk bosqichida 
quyidagi amallar ustida ish olib borish 
maqsadli bo‗ladi: 
-
yozma harflarning bosh va kichik 
shakllarini husnixat talablari 
asosida yozing; 
-
so‗zlarni bo‗g‗inlarga bo‗lib 
yozing; 

---

- 9 - 
Volume 1 Issue 05, May 2021
ISSN 218