Pediyatriya fakulteti 2 kurs ushin o’ndirislik ameliyat sorawlari

Kuyganda umuman mumkin emas!

• 
  Jatohatlangan sohani o‘simlik moyi va kraxmal bilan yuvish;
  
• 
  Spirt saqlovchi preparatlardan foydalanish, yod va shu kabilar;
  
• 
  Teridagi pufaklarni mustaqil ravishda “yorish”;
  
• 
  Teriga yopishib qolgan kiyimlarni mustaqil ravishda olib tashlash;
  
• 
  Kuygan sohaga maz surtish;
  
• 
  Bitish jarayonini tezlashtirish maqsadida siydikdan foydalanish.
  
• 
  Kuyishni 4 darajasi mavjud (1, 2, 3, 4). 
  
• 
  Shikastlanishi og‘irligi kuyish darajasi va maydoniga 
  
• 
  bog‘liq. Agar tanani 20% dan ko‘prog‘i jarohatlangan 
  
• 
  bo‘lsa, u holda kuyish markaziy asab tizimi va yurak-
  
• 
  qon tomirlarida o‘zgarish bo‘lishiga sabab bo‘lib, 
  
• 
  shok xolatini yuzaga keltirishi mumkin.
  
• 
  Shikastlangan erga steril toza bog‘lama qo‘yish, 
  
• 
  yoki muz solingan xalta eki muzdak suv solingan
  

• 292 
  

• 
  xaltani bosish va jabirlanuvchini shifoxonaga 
  
• 
  jo‘natish, eltish zarur. 
  
• 
  Ko‘z kuyganda, voltli ey qilib, 2-3% bor 
  
• 
  kislotasi bilan ko‘zni yuvish va bemorni shifoxonaga 
  
• 
  eltish lozim. 
  
• 
  Kimyoviy kuyishlarda (kislota, ishqor) –
  
• 
  shikastlangan joyini 10-15 daqiqa davomida oqar 
  
• 
  suvda yuvish, so‘ng neytral eritma bilan yuvish lozim. 
  
• 
  Kislotadan kuyganda esa-5% margansev--kisliy kaliy 
  
• 
  eki 10 % iste’mol soda eritmasi bilan yuvish zarur. 
  
• 
  Ishqordan kuyganda–5 foizli uksus eritmasi yoki bor 
  
• 
  kislotasi bilan yuvish kerak. Ko‘zlarni esa 2-3% 
  
• 
  eritma bilan yuvish zarur. 
  
• 
  Muzlash-past harorat tasirida to‘qimalarni lat 
  
• 
  eyishi.
  

• Birinchi 

  
  
• 
  yordam-butun 
  
• 
  tanani 
  
• 
  qizdirish, 
  
• 
  

  muzlagan qisimlarni engil yumshoq quruq gazmol 

  
  
• 
  (sharf, jun qo‘lqoplar) bilan artish. Aslo qor bilan 
  
• 
  emas. SHikastlangan er qizargach, biron bir yog‘-
  
• 
  moyli bog‘lama qo‘yib, nihoyalash erlarni yuqoriga 
  
• 
  ko‘tarib ushlash va shifoxonaga elitib ko‘yish zarur.
  

• 293 
  

• 
  Issiqlik zarbasi-butun tana qizishi oqibatida 
  
• 
  markaziy asab tizimi faoliyatini keskin tosatdan 
  
• 
  maromi buzilishi. 
  
• 
  Atrof muhitning yuqori harorati uzoq ta’sirida 
  
• 
  bino ichida yuqori namlik mavjudligi va havoning 
  
• 
  etarli bo‘lmagan harakatlanishida vujudga keladi. 
  
• 
  Issiqlik zarbasiga quyosh urishi yaqin, u quyosh 
  
• 
  nurlarining to‘g‘ridan to‘g‘ri boshni qizdirib yuborishi 
  
• 
  natijasida sodir bo‘ladi. 
  
• 
  Jabirlanuvchi darhol: 
  
• 
  a) salqin joyga olib o‘tish; 
  
• 
  b) boshini sal ko‘targan holda chalqanchasiga 
  
• 
  etqizib qo‘yish; 
  
• 
  v) osoyishtaligini taminlash; 
  
• 
  g) toza havo kelishiga imkon yaratish; 
  
• 
  d) boshiga muz yoki sovuq latta qo‘yish lozim. 
  
• 
  Tibbiy zambillarga joylashtirishda asta-sekin 
  
• 
  ko‘tarib turib, ostiga zambil qo‘yish zarur (uni 
  
• 
  zambilga ko‘tarib qo‘yish xilof ish). 
  
• 
  

• 294 
  

• 
  Tekis joyda oyog‘ini oldiga qilingan holda olib 
  
• 
  boradilar balandlikka ko‘tarilishi yoki zinapoyalarda-
  
• 
  boshini oldiga qilib tashiydilar. 
  
• 
  Zambil 
  
• 
  tashuvchilar 
  
• 
  

  zambilni 

  
  
• 
  chayqatib 
  
• 
  yubormastlik ehtiyotini qilib, biroz bukilgan tizza 
  
• 
  bilan yurishlari lozim. 
  

11. Mikroblar va ularning sporalarini xirurgik operasion oqliklar, asboblar, chok solish va yara bog’lash materiallarini, xirurgning qo'lqopi, xalati, qo'llaridan yo'qotishga sterilizasiya deyiladi. Sterilizasiyani turli usullarda: bug' bilan bosim ostida avtoklavlash, quruq issiqlik,qizdirish,qaynatish,kuydirish yo'li bilan, antiseptik eritmalarda va antibiotiklarning eritmalarida saqlash bilan amalga oshiriladi.
Radioaktiv nurlanish nurlar (gamma - nurlar), ultrabinafsha nurlar (simob-kvars lampalar), gazlar bilan sterilizasiya qilish birmuncha keng qo'llaniladi.
Ma'lumki, qaynoq suv bug'i issiqlik o'tkazish qobiliyatiga ega. U qaynoq havoga nisbatan yuqori issiqlik darajasiga ega bo'lgani uchun sterilizasiya qilinayotgan jismga issiqlikni tez o'tkazadi. Oquvchi bug' bilan sterillash avtoklavda bajariladi.
Quruq issiqlik bilan sterlizasiya qilinadigan sohalarni qizdirishga asoslangan va unda
sterilizasiya qilinayotgen jismlardagi harorat 170 C-200 C ga yetishi kerak. Avtoklavlar qarovsiz qoldirilmaydi. 180 C temperaturada sterilizasiya qilish vaqti 15 minutga teng.
Nur bilan sterilizasiya qilish, bu usul katta energetik kuchga ega bo'lib, sterilizasiyaning kuchi materiallarning har - xil chuqurligigacha yetib boradi.
Ultra tovush bilan sterilizasiya qilish. Bu usulda sterilizatorlar kuchsiz antiseptik vosita
bilan to'ldiriladi va ultra tovush to'lqinlari ta'sirida xirurgik asboblar. kichik plastmassa
asboblar yoki jarroh barmoqlarini dezinfeksiya qilinadi.
Kimyoviy (sovuq) sterilizasiya deb, etilen oksidi hamda kuchli antiseptiklarni qo'llashga
aytiladi. Sovuq sterilizasiyadan oqsillar koagulyasiyasi 45 C dan 60 C gacha harorat atrofida
bajariladi. Bu usul bilan avtoklavda yoki havo sterilizatorida kateterlar, xirurgik qo'lqoplar,
tomir protezlar, endoskoplar, respirator va sun'iy qon aylanish apparatlari sterilizasiya
qilinadi.
12.

Bolaning bo‘yini o‘lchash 

1. Qo‘llar yuvib, quritiladi. 
2. Tayyorlab qo‘yiladi: bo‘y o‘lchagich, xlorli ohakning 1 % li 
eritmasi, 96 % li spirt. 

218 
3. Bolaga oyoq kiyimini yechish taklif qilinadi. 

4. Bo‘y o‘lchagichning plankasi shkala bo‘yicha yuqoriga ko‘tariladi. 
5. Bolani 4 nuqtasi (tovonlari, dumbalari, kuraklari, ensasi) 
bilan tegadigan qilib qo‘yiladi. 
6. Plankani ohista bemor boshigacha tushiriladi va shkalada 
belgi qoldiriladi. 
7. Olingan natija kasallik tarixiga yozib qo‘yiladi. 
8. Bo‘y o‘lchagichga ishlov beriladi. 
Yoshiga yetmagan bolalar 
uchun gorizontal rostometr 
(bo‘y o‘lchagich) qo‘llaniladi. 
Bola boshi rostometrning bosh 
tomoniga zich taqalib turadigan 
qilib yotqiziladi, bolaning boshini 
onasi yoki xodimlardan biror 
kishi shu holda ushlab turadi. 
Tibbiyot hamshirasi bolaning 
tizzalariga ohista bosib, oyoqlarini 
rostlaydi va shu vaqtda surma 
taglikni oyoq panjasiga surib 
keladi. Rostometrning shu tagligi bilan bosh tomoni orasidagi 
masofa bolaning bo‘yini ko‘rsatib beradi (biriktirib qo‘yilgan 
santimetr lentasiga qarab aniqlanadi, 46-rasm). 
3.2. Tana og‘irligini o‘lchash 
1. Qo‘llar yuvib, quritiladi. 
2. Tayyorlab qo‘yiladi: tarozi, xlorli ohakning 1% li eritmasi, 
96 % li spirt. 
3. Tarozidagi ilgak ochib qo‘yiladi. 
4. Tarozi sozlanadi. 
5. Bolaga tarozi maydonchasi o‘r- 
tasiga turish taklif qilinadi. 
6. Tarozi sozlanadi. 
7. Olingan natija kasallik tarixiga 
yozib qo‘yiladi. 
8. Tarozi maydonchasiga ishlov 
beriladi. 
Go‘dak bolalarni maxsus bolalar 
tarozisida, yaxshisi, emizishdan avvalgi 
ertalabki soatlarda tortiladi

Ko‘krak aylanasini o‘lchash 

1. Qo‘llar yuvib, quritiladi. 
2. Tayyorlab qo‘yiladi: santimetrli lenta, xlorli ohakning 1 % li 
eritmasi, 96 % li spirt. 
3. Bolaga ust kiyimini yechish taklif qilinadi. 
4. Santimetrli lentani olib orqadan kurak suyaklari ostidan, 
oldindan ko‘krak bezining so‘rg‘ichlari orqali aylantiriladi. 
5. Olingan natija kasallik tarixiga yozib qo‘yiladi. 
6. Santimetrli lentaga ishlov beriladi (48-rasm). 
3.4. Bosh aylanasini o‘lchash 
1. Qo‘llar yuvib, quritiladi. 
2. Tayyorlab qo‘yiladi: santimetrli 
lenta, xlorli ohakning 1 % li eritmasi, 
96 % li spirt. 
3. Bolaning bosh kiyimi yechiladi. 
4. Santimetrli lenta bilan bola bosh 
aylanasi o‘lchanadi: orqadan ensa 
do‘ngliklari, oldindan qosh usti do‘ng- 
liklari qamrab olinadi (49-rasm). 
5. Olingan natija kasallik tarixiga yozib qo‘yiladi. 
6. Santimetrli lentaga ishlov beriladi. 
3.5. O‘pkaning tiriklik sig‘imini aniqlash 
1. Qo‘llar yuvib, quritiladi. 
2. Tayyorlab qo‘yiladi: spirometr, 96 % li spirt. 
49-rasm. Bosh aylanasini 
o‘lchash. 
48-rasm. Ko‘krak aylanasini o‘lchash: 
a — katta yoshli, b — emizikli bolalarda. 
= 
> 

220 
3. Spirometr mundshtugiga 96 % 

li spirt eritmasi bilan ishlov beriladi. 
4. Bolaga chuqur nafas olishdan 
keyin nafasni spirometrga chiqarish 
taklif qilinadi. 
5. Spirometr ko‘rsatkichi qayd 
qilinadi va kasallik tarixiga yozib 
qo‘yiladi. 
6. Spirometr mundshtugiga 96 % 
li spirt eritmasi bilan ishlov beriladi 
(50-rasm). 
3.6. Mushak kuchini o‘lchash 
Mushak kuchi dinamometr asbobida, ko‘pincha, katta yoshdagi 
bolalarda qo‘l va oyoqlarda alohida o‘lchanadi

13. Вена тамыры ишине дарилик препаратларды куйыу

Дарилик препаратттын жарамлылыгын тексерин, системанын герметиклигин хам жарамлылыгын тексерин,

Колынызды жууын

Флаконнын металлык какпагын стерилленбеген пинцет пенен ашып, флакон пробкасын спиртке батырылган тампон менен сыпырын, пакетти ашып системаны алын.

Хауа шыгарыушынын ийнесинен калпакшасын алып хауа шыгарыушынын еркин (бос) ушын флаконга резинка менен беккемлен.

Винтли зажимди жабын, системанын келте ушындагы калпакшасын алын хам ийнени флакон пробкаына тыгын.

Флаконды аударын хам штативке беккемлен, капельницаны горизонтал халга келтирин. Зажимди ашып, капельницаны ярым колемине дейин толтырын.

Зажимди жабын хам капельницаны даслепки халга келтирин (филтр толык еритпеге толтырылган) болыуы керек.

Зажимди ашып системадагы хауаны толык шыгарып жибергенше толтырын, ийнеден дарилик еритпе тамшылары шыкканша.