Pedagogika

PEDAGOGIKA
 
2016, 4-son
 
 
 
75 
Mazkur ta’sirni tadqiq qilar ekanmiz, uning ayrim jihatlarini qat’iy hisobga 
olish  shartligi  namoyon  bо‘ldi.  Zero,  har  qanday  mehnat  jarayonining  tuzilishi 
kasbiy faoliyatga amaliy tayyorgarligiga, shubhasiz, ta’sir kо‘rsatishini ta’kidlash 
joiz, biroq bu ta’sir bevosita hisoblanmaydi, chunki mehnat jarayonining yerarxik 
tuzilishi  bilan  amaliy  tayyorgarligining  ketma-ketlik  tuzilishi  о‘rtasida  tо‘g‘ridan 
tо‘g‘ri bir xil muvofiqlik yо‘q. Shuningdek, avval zaruriy kasbiy xatti-harakatlarni, 
keyin  barcha  amallarni,  undan  keyin  –  usullarni,  keyin  –  operatsiyalarni,  va 
nihoyat, birgalikda butun kasbiy faoliyatni egallash mumkin emas.  
Amaliy  kasbiy  tayyorgarlikda  boshqacha  yо‘l  tutiladi:  birinchi  navbatda, 
mо‘ljalli asoslar yaratiladi va dastlabki kо‘rinishda bir qator tayanch operatsiyalar 
о‘zlashtiriladi;  keyin  bu  operatsiyalar  takomillashtiriladi  va  yangilari 
о‘zlashtiriladi;  sо‘ng  operatsiyalar  asta-sekin  murakkablashtirilib,  majmuaviy 
ishlar bajariladi. 
Ma’lumki,  kasb-hunar  kollejlaridagi  amaliy  kasbiy  tayyorgarlik  bir  qator 
sabablarga  kо‘ra  kasbiy  mahorat  darajasigacha  yetkazilmaydi  va,  umuman 
olganda,  yetkazilishi  ham  mumkin  (shart)  emas.  Aslida  kasb-hunar  kollejlari 
bitiruvchilarida  mustaqil  ravishda  о‘z  kasbiy  faoliyatini  bajara  olishga  imkon 
beradigan tugal  kо‘nikmalar,  ya’ni  boshlang‘ich malaka  darajasi  shakllantirilishi 
lozim.  Mahorat  esa  kichik  mutaxassisning  ishlab  chiqarishdagi  bevosita  kasbiy 
faoliyati  jarayonida  egallanadi.  Boshqacha  aytganda,  kasb-hunar  kollejlarining 
amaliy kasbiy ta’lim bо‘yicha asosiy vazifasi о‘quvchilarda kasbni tegishli malaka 
darajasida о‘zlashtirilishini ta’minlashdan iboratdir
1
. 
Yuqorida ta’kidlangan holatlarga tayanilib, kasb-hunar kollejlarida amalga 
oshiriladigan  amaliy  kasbiy  tayyorgarlik  bosqichlarini  quyidagicha  tavsiflash 
mumkin: 
1)
 
mо‘ljalli  asoslarni  yaratish,  ya’ni  amallar  algoritmini,  biroz  keng 
ma’noda,  faoliyat  algoritmini  egallash  bosqichi  sifatida  ifodalash  mumkin. 
Ta’kidlash lozimki, bu bosqichni kо‘nikmalarni shakllantirish bosqichi deb atash 
aslo mumkin emas. 
2)
 
faoliyatning,  qanday  bо‘lmasin,  birorta  turini  egallash,  ya’ni  bо‘lg‘usi 
kо‘nikmalarning  asosini  tashkil  etadigan  tayanch  operatsiyalarni  shakllantirish. 
Masalan, tokar uchun turli tipdagi yuzalarga ishlov berish kо‘nikmasini egallash 
va hokazo. 
                                                           
1
Қосимов  Ш.  У.
  Касб-ҳунар  коллежларида  амалий  касбий  таълимни  ташкил  этишнинг 
илмий-педагогик асослари. – Тошкент: Fan va texnologiya, 2014. – Б. 160. 

---