Иванников В. А.
Психологические механизмы волевой регуляции. – Москва, 2006. – С. 78-
79.
Ильин Е. П.
Психология воли. – Санкт-Петебург: Питер, 2009. – С. 368.
Калин В. К.
Классификация волевых качеств // Эмоционально-волевая регуляция поведения и
деятельности. – Симферополь, 1983. – С. 167.
2
Ғозиев Э. Г.
Тафаккур психологияси. – Тошкент, 2000. – Б. 68.
PEDAGOGIKA
2016, 4-son
25
mas’uliyatlilik
(mas’uliyatli,
iltifotli,
mas’uliyatsiz,
ishonchsiz,
palapartish);
tashabbuskorlik (yetakchi, ishbilarmon, kuchli tashabbusli, g‘ayratli,
obrо‘li, uzoqni kо‘ruvchanlik, befaol, betashabbus, dangasa, g‘ayratsiz);
qat’iyatlilik (jasorat, dadil, ishonchli, qat’iy, jasoratsiz, ishonchsiz,
ikkilanuvchi, shubhalanuvchi);
mustaqillik (mustaqil, erksizlik, nomustaqillik, boshqariluvchi,
itoatkor);
sabr-toqatlilik (sabr-toqatli, chidamlik, aqlli, ehtiyotkor, sabrsiz, о‘zini
о‘zi boshqaruvchi);
tirishqoqlik (tirishqoq, jangovor, shijoatli, chidamli, baquvvat);
g‘ayratlilik (faol, g‘ayratli, serharakat);
ziyraklilik (hushyorlik);
sobitqadamlik (sobitqadam, qat’iyatli, tirishqoq, shiddatli)
1
.
Ushbu irodaviy sifatlar ta’lim-tarbiya jarayonidagi, mehnat faoliyatidagi,
muomaladagi tashabbuskorlik о‘quvchi shaxsining о‘z xohish irodasiga binoan
zaruriy xatti-harakatlarni amalga oshirish uquvidir. Jumladan mustaqil bilim olish
va fikr yuritishdagi, mehnat faoliyatidagi qat’iyatlilik о‘quvchining jiddiy va puxta
mulohaza yuritish, qaror qabul qilish, uni izchil ravishda turmushga tatbiq etishda
namoyon bо‘luvchi xislatidir. Tirishqoqlik о‘quvchining qiyinchiliklarni yengish
uchun kurashishda kuch-quvvatini sira pasaytirmasdan, uzluksiz va uzoq muddat
maqsadga erishish uchun intilishda rо‘yobga chiquvchi kо‘nikmadir. Turli
xususiyatli muammolarni yechish chog‘ida chidamlilik о‘quvchi tomonidan qabul
qilingan qarorni amalga oshirishga xalal beruvchi fikr-mulohazani, hissiy-
emotsional xatti-harakatlarni tormozlovchi (tizginlovchi) uquvchanligidir.
Tashkillanganlik о‘quvchining о‘z xatti-harakati, xulq-atvorini rejalashtirish,
xususan, uni ijro etishda, amalga oshirishda ta’lim subyektining rejaga asoslanish
malakasidir. Matonatlik bu о‘quvchining qо‘yilgan maqsadni muqaddas his etgan
holda о‘zini oqlaydigan xavf-xatarga qо‘l urish, qо‘rqinchga nisbatan yuzma-yuz
tura olish fazilatidir. Ishbilarmonlik
–
о‘quvchining о‘ylanilgan faoliyat va ishni
qiyinchiliklar, qarama-qarshiliklardan qat’i nazar omilkor yо‘llar, vositalar, usullar
qо‘llash tufayli oxiriga yetkazish xislatidir. Mustaqillik о‘quvchining о‘z e’tiqodiga
(maslagiga) qat’iy ishonch, shaxsiy kuch-quvvatiga ikkilanmay ishonish, boshqa
odamlarning yordamiga muhtojlik sezmaslik malakasidir.
1
Сатторова Г.
Илк ўспиринлик ёшида иродавий сифатларни ўрганишнинг психодиагностик
имкониятлари. – Қарши: Насаф. – Б. 74-78.
Do'stlaringiz bilan baham: |