Pedagogik fikrlarning paydo bo`lishi. Eng qadimgi davrlardan VII asrgacha. Tarixga nazar tashlar ekanmiz, pedagogik g‘oyalar eramizdan oldingi VI asrda shakllanganligi haqida ma’lumotlar mavjud

MIRZO ULUFBEK (1394-1449). Buyuk munajjim, davlat arbobi, ilm-fan
va madaniyat qomiysi, o’z davrida Samarqandda rasadxona qurdirib, astronomik
maktab yaratgan olim. Ilmiy meorosining gultoji - «Ziji jadidi Ko’ragoniy» asari
bo’lib, «Bir daraja sinusini aniqlash haqida risola», «To’rt ulus tarixi» asarlari ham
uning qalamiga mansub.
SHu davrning yirik klassik namoyondalardan biri Alisher Navoiydir. Alisher
Navoiyning «Tarixi muluki Ajam» asaridagi fikrlar aloqida diqqatga sazovordir.
Navoiy davlat so’zini mulk deb yozadi. Ajam degani esa arabchada arabdan
tashqari degan mahnoni anglatadi. Demak, qadimiy tarixlarda Eron va Turon
hududida ilk bor tashkil topgan va uzoq asrlar davomida hukmronlik qilgan
davlatni arablar Ajam, yahni arab davlatidan tashqari, degan nom bilan ataganlar.
shunday deydi: “SHayx uldurkim, niyoz olsa, mustaqiqlarqa, harib, bechoralarqa
bergaylar. Agar olib o’zi yesa, murdor et yemishdek bo’lqay. Agar to’n qilib kiysa,
ul to’n to’zquncha haq taoolo namoz, ro’zasini qabul qilmaqay va agar olqan
niyozidin non qilib yesa, haq taoolo oni do’zaxda turluk azobqa giriftor qilqay. Va
agar ondoq shayxqa har kishi ehtiqod qilsa, kofir bo’lqay”.
U nazariyotchi va amaliyotchi sifatida davlat siyosatining adolatli asoslari va
uning ma’naviy mezonlarini rivojlantirishga katta hissa qo’shadi. Ayniqsa,
adolatsizlik va zulm davlatni tanazzulga, jamiyatni jaqolatga olib kelishi
to’g’risidagi qarashlari o’z ifodasini topadi: «...davlat ishi bilan mashqul bo’lgan
amaldorlik choqlarimda ko’ngil mulkini turli odamlarning qujumi bulqaladi. Goq
amirlik o’rnida o’tirdim va qukumat maqkamasida xalqning arz-dodini so’rdim va
goq podshoq yonida vazirlik qildim va menga umidvor nazar bilan harab turgan
elga muruvvat ko’rsatdim» deydi. O’zbek tili jozibasini o’z «Xamsa»si bilan
butun olamga ko’rsatgan buyuk so’z sanatkori «Badoyi ul-bidoya», «Navodir ulnig’oya
», «Zubdat ut-tavorix», «CHor kitob», «Majolis un-nafois», «Maqbub ulqulub
» kabi asarlarni ham bizga meros qilib qoldirgan.