Payvandlash tasnifi Sovuq holda payvandlash

9. Kontaktli payvandlash

Bu usulda payvandlash payvandlanayotgan detallarning kontaktlashadigan joyidan elektr toki o‘tayotganda ajralib chiqadigan issiqlik ta’sirida birikadigan joylarning qizishi va erishidan iboratdir. Shu joyga siquvchi kuch bilan ta’sir etilsa, payvand birikma hosil bo‘ladi. Payvand birikmaning shakliga qarab nuqtali, chokli, uchma-uch, relyefli, chokli-uchma-uch kontaktli payvandlashlar birbiridan farq qiladi. Nuqtali payvandlash o‘z navbatida bir, ikki va ko‘p nuqtali payvandlashga bo‘linadi. Uchma-uch payvandlash jarayoni o‘tish xarakteriga qarab uzlukli va uzluksiz eritib payvandlashga hamda qarshilik yordamida payvandlashga bo‘linadi.
Kontaktli payvandlashni o‘zgarmas, o‘zgaruvchan va pulslanuvchi tok bilan bajarish mumkin. Bu usul energiya manbayining turiga ko‘ra kondensatorli, magnit maydonida to‘plangan energiya yordamida va motorgenerator sistemasida bajariladigan payvandlashga bo‘linadi. Nuqtali payvandlashning sxemasi 19- rasmda keltirilgan. Elektrodlar 1, 4 orasiga payvandlanayotgan detallar 2, 3 o‘rnatiladi. Elektrodlar 1, 4 ga transformator orqali U kuchlanish beriladi. Bu qurilmaning asosiy ko‘rsatkichlari quyidagicha: payvandlash toki I_S = 1–100 kA; yoyning kuchlanishi U_S = 0,5–10 V; payvandlash vaqti t_S = 0,04–2 s; 19-rasm. Nuqtali yuklanish P = 500–10000 N. payvandlash sxemasi.

20- rasm. Chok hosil qilishdagi asosiy o‘lchamlar.
Payvandlash ishlaridan oldin detal har xil iflosliklardan, oksidlardan, yog‘lardan, bo‘yoqlardan yaxshilab tozalanadi va yuza iloji boricha silliq holatga keltiriladi. Detallarni yog‘sizlantirish uchun trixloretilen, multonlarni qo‘llash mumkin. Oksid pardalarini mexanik usulda po‘lat cho‘tkalar, kvars qumi yordamida; kimyoviy usulda esa oltingugurt, fosfor kislotalari bilan tozalash mumkin.
Nuqtali payvandlashda mahsulot qalinligining nisbati 3:1 bo‘lishi kerak. Boshqa hollarda ikki nuqtali payvandlash qo‘llaniladi (20-rasm). Nuqtali payvandlashda mahsulot materiali va o‘lchamiga qarab payvandlash tokini, payvandlash vaqtini, yuklanishni tanlab olinadi. Payvandlashning bu usuli mikrominiaturali texnikada, elektrotexnikada, elektronikada keng qo‘llaniladi.
Relyefli payvandlash qalinligi 0,5—5 mm bo‘lgan materiallarni biriktirish uchun qo‘llaniladi (21-rasm).
Elektrodlar 1, 4 orasiga payvandlanayotgan detallar 2, 3 qo‘yiladi va P yuklanish beriladi. Elektrodlarga transformator orqali kuchlanish beriladi. Payvandlash ko‘rsatkichlari quyidagicha: payvandlash toki I_S =
= 5–100 kA; payvandlash vaqti
21-rasm. Relyefli t_S = 3–50 davrga teng; yuklanish payvandlash sxemasi. P = 0,5–40 kN.
Relyefli payvandlashda uning shaklini tanlab olish kerak (22-rasm). Bunda har xil qalinlikdagi detallar payvandlanayotganda relyefni qalinroq detalga qilinadi. Relyef o‘lchami esa yupqa detal o‘lchamiga qarab tanlanadi. Bu usulda uglerodli va legirlangan po‘latlarni, rangli metallarni payvandlash mumkin, yana mayda va murakkab detallarni payvandlashda, mashinasozlikda keng qo‘llaniladi.
Chokli payvandlash usulida 0,5—3,5 mm qalinlikdagi legirlanmagan va legirlangan po‘lat, rangli metall va qiyin eruvchi metall materiallarni payvandlash mumkin. Uning sxemasi 23- rasmda berilgan. Bunda elektrodlar 1, 2 rolik ko‘rinishida bo‘lib, ular orasiga payvandlanayotgan material 3 qo‘yiladi. Roliklarni gidravlik siqqichlar yordamida P kuch bilan siqib, materialga harakat
a d2

22.