|
profaol
to rm o z la
nish h o d isa si deyiladi. R e tro fa o l va p ro fa o l to rm o z la n is h h o d isalari m a x
sus o 'tk a z ilg a n tajrib a y o 'li b ila n p ro fe sso r A .A . S m irn o v to m o n id a n te k -
sh irilg an .
X o tira d a q o lg an m a te ria ln i e s d a n ch iq ib k etish d arajasi y a n a sh u m a -
te r ia ld a n k eyin an g lab o lin g a n m a te ria ln in g m a z m u n i q a n c h a lik b oy v a
yangi b o 'lis h ig a h a m b o g 'liq d ir. A g a r ilgari e sd a o lib q o lin g a n m a te ria l
b ila n u n d a n keyin esd a olib q ilin g a n m a te ria l o 'rta s id a c h u q u r b o g 'la n ish
hosil b o 'ls a , ilgari esd a olib q o lin g a n m a te ria l o s o n ro q esga tu sh a d i va te z
o ra d a e s d a n ch iq ib k etm a y d i, b o r a - b o r a e sd a n ch iq a d i. M a sa la n , m a ’lu m
b iro n s o a tg a d o ir b ilim la m i sistem a li s u ra td a va m a ’nosiga tu sh u n ib a n g lab
o lg an k ish i, o d a td a , shu b ilim la m i q ism a n e sd a n c h iq a ra d i va o ra d a n
a n c h a vaq t o 'tg a c h u n u ta d i. K ish i b iro n so h a g a d o ir q a n c h a k o 'p b ilim
olsa, b u b ilim la r sh u n c h a p u x ta b o 'la d i h a m d a ju d a oz qism i u n u tila d i,
u m u m a n esa b o ra -b o ra u n u tila d i.
M a te ria ln in g te z e s d a n c h iq is h -c h iq m a s lig i y a n a b u m a te ria ln in g
a m a lg a ta tb iq q ilin ish -q ilin m a slig ig a h a m b o g 'liq d ir. O 'q ib -b ilib o lin g a n
n a rsa a m a ld a ish latilsa, b in o b a rin , ta k ro rla b tu rilsa , te z u n u tilm a y d i yoki
h e c h h a m e sd a n c h iq m ay d i. Biz o n a tilim iz n i u n u tm a y m iz , c h u n k i d o im o
sh u tild a so 'z la sh a m iz . S h u n in g d e k , k asb im izg a alo q asi b o 'lg a n b ilim ,
k o 'n ik m a va m a la k a la r h a m u n u tilm a y d i, c h u n k i biz u la rd a n h a m ish a
fo y d a la n ib tu ra m iz . V a, a k sin c h a , eg allab o lin g an bilim va m a la k a la m i
tu r m u s h ta jrib a m iz d a ish la tm a y q o 'y s a k , b u b ilim va m a la k a la m i te z e s
d a n c h iq a z ib q o 'y a m iz . A g ar o 'z o n a tilim iz d a u z o q vaqt g a p irm a y y u rsak
yoki o 'z k asb im izn i ta sh la b q o 'y s a k , h a tto o n a tilim izd ag i s o 'z la m i va
kasbga b o g 'liq b o 'lg a n b ilim v a m a la k a la m i h a m u n u ta b o sh lay m iz.
E sd a qolgan m aterialning esd an te z chiqish-chiqm asligi y ana shu m a te
rialga b o 'lg a n qiziqishning n a q a d a r b a rq a ro r bo'lishiga h am bog'liqdir. Q iz-
iqish-havas tu g 'd irad ig an narsa u stid a kishi o 'z d iqqatini faol to 'p la y d i, b u
narsa h a q id a k o 'p ro q o'ylaydi, u n i k o 'p ro q eslaydi. Shu sababli, m a ’lu m b ir
narsaga qiziqish-havas h an u z saqlanib tursa, bu narsa u n utilm aydi, yoki uzoq
vaqt o 'tg a c h unutiladi, agar havas y o 'q o lsa, m aterial tez u n utiladi. M asalan,
b ir o d a m a n c h a vaqt tarix b ilan qiziqib yurib, bu so h a d a m a ’lum bilim ga ega
b o 'lsa , keyin bu b ilim lar d arrov u n u tilm ay , b o ra -b o ra unutiladi.
B iz u c h u n o 'z d o lz a rb a h a m iy a tin i va q im m a tin i y o 'q o tg a n n a rsa
te z ro q e s d a n ch iq ad i. Bu xil u n u tis h la rn in g n e rv -fizio lo g ik asosi ichki
(y o k i s h a r t l i ) t o r m o z l a n i s h d a n , y a ’n i a m a liy a h a m i y a t i b o 'l g a n
q o 'z g 'o v c h ila r b ilan m u sta h k a m la n ib tu rm a g a n m u v aq q at b o g 'la n ish la rn in g
y o 'q o lis h i (s o 'n is h i)d a n ib o ra td ir.
E sd a n c h iq a rib q o ‘y is h - q o ‘ym aslik h iy la d a ra ja d a n e rv siste m a sin in g
ah voliga bogMiq boMadi. C h a rc h a s h yoki k asald an keyin n e rv s is te m a s i
nin g b o 's h a s h is h i n atija sid a b a ’z a n u n u tis h ju d a k u c h ay ad i.
Biz esim izd a olib q o lg an n arsalar, vaqt o ‘tishi bilan, m a ’lu m d a ra ja d a
u n u tilib b o rad i. S h u sababli, u n u tish n in g old in i olish, u n u tish g a q arsh i
kurashish, ayniqsa, o 'q ish ja ra y o n id a b u n g a qarshi c h o ra la r k o ‘rib b o rish
kerak. B u n in g u c h u n , o 'rg a n ib , bilib o lgan m aterialn i v a q ti-v a q ti b ilan
tak ro rlab tu rish lozim . E sd a qo ld irilad ig an m aterialn i u n d a n k ey in o lin g a n
b ilim bilan , hosil qilingan b ilim n i am aliy o t bilan b o g 'lab b o rish k erak , h a r
b ir kishi n im aiki z a ru r va q iy m atg a ega b o 'lsa , shuni o 'q ib - o 'rg a n ib o lish g a
o 'z id a b a rq a ro r va xilm a-xil q iziqish, havas o 'stirib b o rm o g 'i lo zim .
M a k ta b t a ’lim in in g am aliy h a y o t b ila n b o g 'la b olib b o rilish i b ilim va
k o 'n ik m a la rn i p u x ta o 'z la s h tiris h n in g m u h im sh arti va s h u n in g d e k , u n u
tish g a q arsh i ku rash ish vositasi boM m og'i kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
