Өзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги бердақ атындағЫ Қарақалпақ МӘмлекетлик университети

Ең әййемги адамлардын жер шары бойлап таркалыуы -Ен әййемги адамлардын даслепки ареаллары Азия хам Африканын экваториал хам тропикалык пояслары болган хам усы жерден дунья бойлап таркалган. Африкадагы ен аййемги адамнын пайда болыуы отлаклы Саванна зонасында пайда болган. Шама менен бир млн. жыл алдын Африка архантроплары тропикалык хам экваториал районларга хам Европанын орташа поясларына жылжый баслайды.
Азиядагы ен аййемги адамлар (питекантроплар) Зонд атаулар әтрапларында (Ява қәўиминиң атына қойылған, Улкен ҳәм Киши Зонд араллары болып бөлинеди- Индонезия, Малазия террит киреди), Индияда, Қытайда (синантроп-кытай адамы) пайда болган. Оларда астенлик пенен таркала баслайды.
Америка халкы хаккында илимпазлар еки турли пикирлерди билдиреди, биреулери жергиликли халык десе, биреулери Азиядан келген деген пикирлерди айтады.Кейин ала екинши пикирдегилер тууры шыкты себеби Жана жерде маймыл таризли адам суйеклери табылмады хамде антропологиялык типи бойынша монголоидларга жуда уқсас болган. Ҳазирги уакытта Америкага Азиядан муз аркалы Беринг откелинен ямаса ямаса Қыснак (перешеек-мойын) аркалы Аляскага откен. Бул миграция шама менен 30-40 мын жылды айырымлар 12-15 мын жыл деп есаплайды. Келгиндилер даслеп Калифорнияга дейин, кейин ала Панама кыснагынан отип коплеген таулы тизбеклерден, дарьялардан, тогай массивлеринен хам шоллерден отип Алаулы (Священная земля)жерге шекем жетип келген.
Бундай пикирлер Австралия материгинеде тийисли болып, Туслик-Шыгыс Азиядан шама менен 35-40 мын жылды оз ишине алады.Бул миграция онша кыйын болмады, себеби Малай хам зонд архипелаглары Австралия менен биригип кеткен еди.Бул жерде де архантроп хам палеонтроплардын суйеклерин ҳешким тапканы жок.
Океанияга да кошип келиу аййемги дауирден басланып, монголоидлардын басымы менен туслик Азиянын халкынын бир болими океанияга жайласып монголоид типлерин пайда еткен.(30 мын жыл алдын) Даслебинде Меланезия, кейин ала Полинезия, Микронезиялар озлестирилген.
Палеолиттин акырына келип 10 мын жыл алдын б.э.ш Антарктидадан баска барлык материклерде адамлар жайласкан.
Адам экстремал зоналарда жасауга бейимлесиуи натийжесинде адам барлык табийий зоналарда жасай баслады. Бундай тез пат пенен адамлардын жайласыуы дүнья океанынын 100м.томенлеп (синантроп).кетиуине себеб болып, бул музлардагы улкен мугдардагы ыгаллыктын концервациясына байланыслы болып сол дауирде муз майданлары күшли кенейип кетти.Бул оз гезегинде тениз жағалаўларынын қургауынан, материклер арасында кургаклык жолларынын пайда болыуына себеп болган.
Олай болса хазирги заман адамынын Ўатаны кайсы жерлер?
Айырым илимпазлар адамнын пайда болган ареалларын бир нешше Африка ҳәм Азия деп полицентризм теориясы деп атайды. Баска пикирдеги илимпазлар болса бир ареал моноцентризм деп атайды.