O’zbekistonRespublikasiOliyvao’rtamaxsusta’limvazirligi MirzoUlug’beknomidagiO’zbekistonMilliyuniversiteti

Polyagrafikusullar

Polyarografiya (yun. polos - qutbvagrafo - yozyapman) - eriganmoddalarkontsentrattsiyasivatabiatinianiklashningelektrkimyoviyusullaridanbiri. Mazkurelektrokimyoviyanaliz «usulida «qutblanish» jarayonidanfoydalaniladi.Boshqachaifodalanganda. Polyarografikanalizusulielektroliteritmalaridanelektrtokio’tkazilgandaeritmadagikimyoviymoddamolekulalariningqutblanishinio’rganishgaasoslanganbo’lib, undaelektrodlarsimobustunlarishlatiladi.

Polyarografiyaanalizi 1922yiliYa.Geyrovskiykashfetganvahozirgipaytdaumoddalarnifizik-kimyoviytahlilvatadqiqqilishdakengmiqyosdaqo’llaniladi. Mazkurusulbilan, xususan, elektrodsirtidaboradiganoksidlanish-qaytarilishvaboshqajarayonlarmexanizmi, birqatormuhimelektrokimyoviyko’rstkichvadoimiylarqiymatlari, ayrimelektrokimyoviyreaksiya (jarayon) larkinetikasi, kompleksbirikmalarhosilbo’lishi, ulargaoidfizik-kimyoviyko’rsatkichlarvaboshqako’pilmiy-amaliyvazifalario’z yechiminitopadi. Shunihamalohidata’kidlashzarurki, polyarografikanalizanalitikkimyodaharxilorganikvanoorganikmoddalarningsifat-miqdoriytahlilidaengmuhimzamonaviyusullardanhisoblanadi.

Polyarografikanaliz, simobelektrodi (katod) vositasida, ayniksa, qaytariladiganmetallionlarinianiqlashdamuhimahamiyatgaega. Boshqako’plabusullardagidek, polyarografikanalizdaham, muyyaneritmgaelektrod (katodvaanodlartushiriladi. Agareritmadaqaytariluvchiionlarbo’lmasa, tokeritmadano’tmaydivaqaytarilishjarayonikuzatilmaydi, albatta. Bundayholatdatokkuchivakuchlanishorasidabog’liqlik, a-rasmdaifodalanganidek, abtsissao’qigaparallelchiziqko’rinishidabo’ladi.

Eritmadaqaytiriladiganionlarmavjudbo’lsa, potentsialma’lumqiymatgaetganda (qaytarilishpotentsiali), eritmadantoko’tib, tokkuchi, ko’rsatilgandekavvalboshdasekin, Yema’lumqiymatga yetgandakeskinko’tarilibkeyinchalikYeningoshishibilantoko’zgarmayqoladi.

Polyarogrammanihosilqilishuchunmaxsusasbob - polyarografdanfoydalaniladi. Uelektrolizer, simobelektrod, simoblirezervuar, galvanometr, shunt, reostat, akkumulyatordaniborat. Polyarografiyaningdoimiytok, o’zgaruvchantok, yuqorichastotalitok, ostsillografik, impulslixillaribor. Polyarografiyamineralxomashyolarnitekshirish, reaktivlarningtozaligininazoratkilish, kimyoviyjarayonlartezligivamexanizminitadqiqqilishkabimaqsadlarda, geologiya, tibbiyot, metallurgiya, farmakologiyavaboshqasohalardaqo’llanadi.

Xronopotentsiometriyausulitokostidagielektrodningpotensialinivaqtfunksiyasisifatidao’rganishgaasoslangan. Bundaxronopotensiogrammatuziladi, xronopotensiogrammadachoraktoiqinpotensialiE1/4 sifatvao’tishvaqti1/4 depolyarizatomingmiqdorxarakteristikasidir. Xronopotensiometriyaninghamqoilanilishsohasipolyarografiyaningqoilanilishsohasigato’g’rikeladi. Biroqbuusulpolyarografiyaningishlatilishicheklanganvaqtlardaishlatiladi, chunkibundaasboblarningqimmatligivauslubiyqiyinchiliklarhisobgaolinadi. Usulkinetikvaadsorbtsionjarayonlarnitekshirishvaxronopotensiometriktitrlashuchunishlatilishimumkin. Voltamperometriyaningpolyarografiyausulidaelektrodlarsifatidatomchilaydigansimob (polyarografiya), statsionarsimobvaboshqaelektrodlarqoilaniladi. [5]