O’zbekistonRespublikasiOliyvao’rtamaxsusta’limvazirligi MirzoUlug’beknomidagiO’zbekistonMilliyuniversiteti

Konduktometrikanaliz

Konduktometrikanalizusullariningbevosita (to’g’ridan-to’g’ri) vabilvosita (to’g’ridan-to’g’ribo’lmagan) turlarimavjud, lekinharikkalasiningnegizidamuayyanmoddaeritmasiningelektro’tkazuvchanliginianiqlashyotadi. Amalda, ta’kidlashkerakki, bilvositausul – konduktometriktitrlashkengroqishlatiladi.

Konduktometriktitrlashhajmanaliziusullaridanhisoblanib, undaeritmaningneytrallanishnuqtasi, odatdagidekindikatorlarbilanemas, balkio’rganilayotganeritmaelektro’tkazuvchanliginibosqichma-boqicho’lchabtopiladi. Bundantashqari, rangliyokitiniqbo’lmagan (loyqalangan) eritmalarningekvivalentneytrallanishnuqtasiniamaldaishlatiladiganindikatorbirikmalarvositasidatitrlabaniqlashningo’zio’tamushkul. Konduktometrikusulbilaneritmatitrlangandauningqandaydirsababloyqalanganligiyokiranglibo’lishielektro’tkazuvchanligigaunchalikta’siretaolmaydi.

Buusultekshiriladiganeritmaningsolishtirmaelektro’tkazuvchanliginio’lchashgaasoslangan. Elektroliteritmasidamusbatvamanfiyzaryadlanganionlarbo’lishisabablieritmaelektrtokinio’tkazadi. Elektrolizningoldiniolishuchuneritmaningelektro’tkazuvchanliginio’lchashdao’zgaruvchantokqo’llaniladi. Elektro’tkazuvchanlikmoddatabiatiga, erituvchiningkonsentratsiyasigavaboshqaomillargabog’liqbo’ladi. Shusabablielektro’tkazuvchanliknio’lchashyo’libilantekshiriladiganeritmadagiharxilmoddavabirikmalarmiqdorinianiqlashmumkin.

Elektro’tkazuvchanliknio’lchashprintsipigako’rakonduktometriyaquyidagiturlargabo’linadi:

1. Bevositakonduktometriya – tekshiriladiganalohidamoddaeritmasiningelektro’tkazuvchanliginibevositao’lchashgaasoslangan.

2. Konduktometriktitrlashtitrantbilananiqlanadiganmoddaningo’zarota’sirlanishjarayonidaelektro’tkazuvchanlikningo’zgarishinio’lchashgaasoslangan. Bundamoddaningmiqdorihaqidatitrlashegrichizig’iningburilishigaqarabfikryuritiladi. Egrichiziqsolishtirmaelektro’tkazuvchanlik – qo’shiladiganelektrolitningmiqdorikoordinatalarsistemasidayasaladi.

3. Xronokonduktometriktitrlashmoddaningmiqdorinititrlashvaqtibo’yichaaniqlashgaasoslangan. Titrlashegrichizig’iregistratorvositasidadiagrammaqog’ozidaavtomatikqaydqilinadi.

Konduktometriyausulidareaktsiyalarturigaqarabanalizusullariturlichabo’ladi: a) kislota-asosli (neytrallash) usuli, b) cho’ktirishusuli; d) komplekshosilqilishusul; e) oksidlanish-qaytarilishusulivaboshqalar.

Yuqoridagilardantashqari, mazkurusulbilananchamurakkabtarkiblimoddalareritmalari, masalan, birnechakislotaaralashmasidaniboratbo’lgansistemalarnianalizqilishvaharbirkislotamiqdorinianiqtopishmumkin. Albatta, analiztajribasiishlarima’lumtartibqoidalarigaamalqilinganholatdaolibboriladi. Dastavval, eritmadanma’lumhajmdaolib, konsentratsiyasianiqbo’lganishqoreritmasitanlanib, undanoz-ozdanqo’shib, hosilqilinganeritmalarelektro’tkazuvchanligio’lchanadi. Ishqorqo’shilgansari, eritmadavodorodioni [H+] nisbiykonsentratsiyasidoimkamayadi, shubilanbirga, elektro’tkazuvchanlikhampasayadi.