Oq portlandsement - tarkibida temir oksid (0,3-0,45 % gacha) bo'lgan oq
Klinkerni tuyish jarayonida 15 % gacha gidravlik yoki 10 % gacha inert
qo'shilmalar, shuningdek, tishlashish muddatlarini keragicha o'zgartirib turish
uchun ko'pi bilan 3 % gips qo'shishga ruxsat etiladi. Gips va qo'shilma tuyilgandan
Portlandsement rangi klinker minerallari tarkibida qanday oksid borligiga
va hokazo. Ayniqsa, uch kalsiyli alyuminat oqligi bilan boshqa sementlardan
ajralib turadi. To'rt kalsiyli alyumoferrit tarkibida temir oksidlari borligi tufayli
qoraroq bo`ladi. Shu sababli oddiy portlandsement kul rang-yashil bo`ladi. Demak,
66
tarkibida temir oksid bo`lmagan yoki juda oz miqdorda bo`lgan xomashyoni
ishlatish. Bunday klinker tarkibida C
4
AF ham deyarli bo`lmaydi. Biroq maium
kimyoviy tarkibli xomashyo ishlatishning o'zi oq portlandsement ishlab chiqarish
uchun kifoya qilmaydi. Buyovchi oksidlar sementga yoqilg'i kulidan yoki tuyish
jarayonida tegirmon sharlaridan yoxud tegirmonning poiat qoplamasidan o'tishi
mumkin. Shuning uchun klinkerni pishirish paytida kulsiz suyuq yoki gazsimon
yoqilg'i ishlatiladi. Klinker pishib bo’lgan zahoti uning oqligi oshiriladi. Buning
uchun klinker qaytarish muhit ta'siriga uchratiladi. Shunda klinker tarkibidagi
Fe
2
O
3
ko'rinishidagi temir oksid kamroq bo'yaydigan Fe
3
O
4
ga aylanadi va sement
yanada oqaradi. Xomashyo aralashmasi va oq sement klinkeri mahsus qattiq kam
yoyiladigan po`lat yoki chinni plitalar qoplangan zoldirli tegirmonlarda
maydalanadi.
Oq portlandsement oqlik darajasiga qarab uch navga bo`linadi. Oliy nav,
OS-1, OS-2 (OS-oq sement). Turli nav sementning oqlik darajasi kamida quyidagi
talablarga mos bo`lishi kerak. 1-nav - 76 %, 2 nav - 72%, oddiy portlandsement -
40% gacha.
Oqlik darajasi fotometr yordamida aniqlanadi. Standartga ko'ra, qaytarish
koeffitsiyenti 96,3 % dan kam boimagan bariy sulfat (BaSO
4
) oqlik andozasi
hisoblanadi. Uch kalsiyli silikat klinkerda ko'p miqdorda boisa, oq
portlandsementdan tayyorlangan buyumlarning sirtida pq dogiar yoki sho'ra hosil
boiishi mumkin. Bu C
3
S ning gidrolizi vaqtida ohak ajralib chiqishidandir. Bunga
yoi qo'ymaslik uchun oq portlandsement, ohakni kam eriydigan kalsiy
gidrosilikatga aylantirish maqsadida 5-10% juda faol gidravlik qo'shimcha
qo'shiladi.
Klinker tarkibida ko'p miqdorda C
3
S va C
3
A boigani uchun oq sement tez
mustahkamlana boradi hamda ko'proq kirishish xossasiga ega bo`ladi. Bu sement
400 va 500 markalarda ishlab chiqariladi.
Oq portlandsement klinkeriga gips, diatomit (marmar yoki bo'r) va mineral
pigmentlar (suvda va organik eritmalarda erimaydigan mayda tuyilgan rangli
kukunlar pigmentlar deb ataladi) birga qo'shib tortish yo`li bilan rangli sementlar
olinadi. Jumladan, qo'shilmalar sifatida oxra (sariq yoki qizil tusli mineral buyoq),
temir, surik (qizil yoki qizg'ish-jigarrang beruvchi mineral), marganes rudasi
(jigarrang), ultramarin (havo rang) va shu kabilar qo'shish mumkin. Oq va rangli
sementlar sun'iy marmar tayyorlashda ham ishlatiladi.
Rangli sementlar yana quyidagi yoi bilan ham olinadi. Bo'yovchi oksidlar
(xrom, marganes, kobalt, nikel, mis oksidlar) xomashyo aralashmasiga
aralashtirilib, yashil, havorang, qora, jigarrang, sariq va boshqa turdagi rangdor
klinkerlar olinadi. Mineral tarkibiy tuzilmasiga turli oksidlarning birikishi tufayli
olingan rangli klinker tortilib yaltiroq, tekis va turg'un rangga ega bo`lgan sement
tayyorlanadi.
Pardozlash materiallari o'zining tabiati va texnikaviy xossasiga ko'ra
konstruktiv betonga yaqin tursa ham yig'ma uy-joy qurilishlaridagi pardozlash
ishlarini mexanizatsiyalashga qulay imkon yaratadi. Ular bir xil tipdagi texnologik
jarayonlar va asbob-uskunalarni ishlatish hamda uzoq muddatga chidamli rangli
konstruksiyalar
olish
imkonini
beradi.
Shu
jihatdan
oq
va
rangli
67
portlandsementlarni eng yuqori unumli pardozlash materiallaridan biri deb
hisoblash mumkin. Chunki bu oddiy portlandsementning ko'rinishlaridan biri
bo`lib, oq va turli ranglarni o'zida mujassamlashtirgan hamda yuqori darajadagi
mustahkamlikka ega bo`lgan sementdir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
